گرایش های عمده فکری سیاسی مسلمانان در تاریخ و جهان اسلام و ایران

دانش سیاسی در تاریخ و جهان اسلام و ایران ، از حیث روند زمانی ، دو سیر کلی را از ابتدا تاکنون طی نموده است : یکی سیر حیات تفکر سیاسی ، در طول قرون اولیه و میانی یعنی تا اواخر قرن هشتم هجری . دیگری سیر تجدید حیات تفکر سیاسی مربوط به قرون متاخر و زمان معاصر . هر یک از این دو سیر ، دارای چند مرحله اصلی هستند . اندیشه و دانش سیاسی در دوران شکوفایی خویش بویژه طی قرون میانی ، از حیث گستره و عمق ، به چهار گرایش عمده تقسیم می گردد : 1. گرایش فلسفی سیاسی ؛‌ 2. گرایش علمی سیاسی ؛ 3. گرایش فقهی سیاسی ؛ 4. گرایش فنی ( عملی ) سیاسی . مقاله حاضر به بررسی گذرای چیستی و اهم مسایل هر یک از این گرایش های گوناگون اندیشه و دانش سیاسی می پردازد . همچنین پیشینه ،‌ پیدایی و سیر تحولات آنها را روشن می نماید . کما اینکه پیشتازان ، بنیان گذاران و پیروان و شخصیت های شاخص هر گرایش و آثار برجسته در این زمینه ها را معرفی می کند . در عین حال به ساختار دانش سیاسی متشکل از گرایش های چهار گانه ی مزبور می پردازد . ساختاری بسان یک نظام علمی واحد و فرابردی به هم پیوسته که از تعامل ذهن و نظر با عین و عمل سیاسی حاصل می گردد.