آیا جنبش مشروطه برای ایران زودرس بود؟

نهضت یا انقلاب مشروطه را به حق می بایستی یکی از مهمترین تحولات سیاسی و اجتماعی ایران معاصر به حساب آورد . پروفسور نیکی کدی ، محقق سر شناس تاریخ معاصر ایران معتقد است که انقلاب مشروطه را بایستی یکی از نخستین تحولات مدرن در آسیا به حساب آورد . او از این بابت ایران را پیشگام حرکتهای ترقی خواهانه در میان ملل آسیا دانستهو معتقد است زمانی ایرانیان به دنبال این مقولات رفتند که شاید به جز هند، روسیه و تا حدی ژاپن ، در سایر کشورهای قاره بزرگ اسیا چنین مفاهیم و خواسته های مدرن سیاسی و اجتماعی حتی در میان نخبگان سیاسی آن جوامع نیز باب نشده بود . 1- علی رغم پیشگام بودن ایرانیان برای آزادیخواهی ، حاکمیت قانون و محدودیت قدرت حکومت ، انقلاب مشروطه نتوانست به بسیاری از اهدافش دست یابد.نخستین حکومت مقتدر ، به اثبات و یکپارچه ای که پس از استقرار مشروطه در ایران به قدرت رسید حکومت رضا شاه بود که به لحاظ آزادی های مدنی ایران را چند گام به عقب برد . اینکه چرا آن نهضت به نتایج چشمگیرتری نرسید و چرا فرشته مشروطه نتوانست منجر به استقرار دموکراسی و حاکمیت قانون در ایران شود همواره یکی از موضوعات مناقشه آمیز تاریخ معاصر ایران بوده است . یکی از متداول ترین پاسخ ها در قبال چرایی عدم موفقیت مشروطه آن است که به لحاظ سیاسی و اجتماعی آن حرکت برای جامعه امروز ایران زود بود و حرکتی بود که توسط برخی از رهبران روشنفکر و اصلاح طلب از غرب الگو برداری شده بود بدون آنکه شرایط و مقتضیات آن روز جامعه ایران در نظر گفته شده باشد . این نوشته سودای ان را دارد تا با چالش کشیدن نظریه متداول فوق نشان دهد که زمینه های اصلاحات و تغییر و تحول در قالب نهضت مشروطه در ایران بوجود آمده بود و رهبران مشروطه درک درستی از مفهوم مشروطه و حاکمیت قانون پیدا کرده بودند .