بررسی تحمل به حرارت و تثبیت نیتروژن در سویه های ریزوبیوم همزیست سویا

تنش حرارتی از جمله عواملی است که اثرات زیانبخش آن بر تمام مراحل همزیستی لگوم - ریزوبیوم اعمال می شود و در نتیجه، گره بندی سیستم ریشه ای و فرایند تثبیت نیتروژن را دچار اختلال می سازد. به همین دلیل در اراضی مستعد کشت سویا در استان خوزستان که حرارت هوا و خاک در فصل کشت این گیاه به بیش از 40 درجه سانتی گراد می رسد، مایه تلقیح های ریزوبیومی رایج در مناطق معتدل ایران، کارایی لازم را نشان نداده اند. رایج ترین و موثرترین روش مقابله با این قبیل تنش ها، علاوه بر انتخاب واریته های گیاهی مناسب، گزینش سویه های ریزوبیوم متحمل و سازگار با شرایط محیطی است. به همین دلیل برای اینکه گیاه سویا در مناطق مستعد جنوب کشور، بالاترین بازده را بدون نیاز به مصرف کودهای نیتروژنی داشته باشد، انتخاب سویه هایی از ریزوبیوم همزیست با سویا که در ضمن کارایی مناسب در تثبیت نیتروژن ، تحمل کافی نسبت به دمای بالای محیط را نیز دارا باشند، هدف این بررسی قرار گرفت. به این منظور 58 سویه با منشا خارجی و یا جدا شده از خاکهای ایران، از نظر توان رشد، ابتدا در دمای 38 درجه سانتی گراد در محیط مایع و جامد و سپس در دمای 41 درجه سانتی گراد بر روی محیط جامد، مورد مقایسه قرار گرفتند. همچنین کارایی این سویه ها در تثبیت نیتروژن نیز طی یک آزمون گلخانه ای تعیین گردید. بر اساس نتایج حاصل در هر دو محیط جامد و مایع، دمای 38 درجه بر رشد اکثر سویه ها اثر بازدارنده داشته و تنها 27 سویه توان رشد در این سطح از دما را دارا بودند. در بین سویه های متحمل نیز تنها 10 سویه قادر به ادامه رشد و تکثیر بر روی محیط جامد در دمای 41 درجه سانتی گراد بودند. 17 سویه کارایی همزیستی بیش از 70 درصد داشتند که عمدتا شامل انواع حساس به دمای بالا بودند. سویه s-10 که از انواع برتر به لحاظ تثبیت نیتروژن و در ضمن جزء انواع متحمل به دمای بالا بود پس از آزمایش های تکمیلی در شرایط مزرعه ای چنانچه قادر به تثبیت نیتروژن در شرایط گرم نیز باشد، میتواند برای تولید مایه تلقیح سویا برای استفاده در مناطق جنوبی کشور توصیه شود.