مطالعه تطبیقی شرایط موجهه بودن فعل زیانبار مقام صالح قانونی و مامور (حقوق فرانسه، مصر، لبنان، الجزایر، عراق، سوریه، اردن و ایران)

در حقوق کشورها یا قوانینی خاص در خصوص شرایط موجهه بودن فعل زیانبار مقام صالح قانونی و مامور به تصویب رسیده است یا قواعد و اصول مسیولیت مدنی اجرا می‌شود. به هر حال، برای توجیه فعل زیانبار مقام صالح قانونی و مامور، باید چهار شرط وجود داشته باشد که شامل شرایط مامور عمومی، مقام صالح قانونی، دستور قانونی و رعایت احتیاط می‌شود، از جمله مسیله مبنایی در نظام‌های حقوقی مختلف، ضابطه سنجش و معیار مسیولیت مامور در اجرای دستور غیرقانونی است؛ یعنی ضابطه‌ای که تعیین می‌نماید در چه مواردی در اجرای چنین دستوری، مامور مسیول است و در چه مواردی مقام صالح قانونی. بر این اساس، در پاره‌ای کشورها مانند فرانسه، دادگاه باید ارزیابی نماید که آیا یک مامور با احتیاط و متعارَف، در همان اوضاع و احوال خاص مامور، از دستور غیرقانونی مقام صالح قانونی اطاعت می‌کند یا خیر؟ که در صورت اطاعت، چنین ماموری مسیولیت نخواهد داشت. ولی در دسته‌ای دیگر از کشورها مانند مصر، سوریه و عراق، اصولاً مامور باید ضرر وارد به دیگری را جبران نماید، مگر اینکه به مشروعیت دستور غیرقانونی اعتقاد داشته و نیز در اجرای چنین دستوری احتیاط را رعایت کرده باشد. با توجه به قوانین فعلی ایران، می‌توان گفت، ضابطه سنجش و معیار مسیولیت مامور در اجرای دستور غیرقانونی، رفتار یک مامور با احتیاط و هوشیار است و در صورت اجرای چنین دستوری به وسیله مامور با احتیاط و متعارَف، مامور از جبران خسارت وارد به دیگری معاف خواهد بود. همچنین، در خصوص شرایط موجهه بودن فعل زیانبار مقام صالح قانونی و مامور در حقوق ایران، می‌توان به نظریه عمومی دست یافت. لذا تلاش نویسندگان آن بوده است که با مطالعه این مقاله، خواننده با حدود و قلمرو شرایط موجهه بودن فعل زیانبار مقام صالح قانونی و مامور، ضمن یک مطالعه تطبیقی آشنا گردد.