مطالعه تطبیقی زمان انتقال مالکیت در قرارداد سفارش ساخت (استصناع)

قرارداد استصناع، امروز گسترش بسیار یافته است و تحقیقات بسیاری هم در مورد آن سامان یافته است. پس از تعیین ماهیت قرارداد استصناع، تعیین زمان انتقال مالکیت کالا به سفارشدهنده، مهم‌ترین مسیله در عقد استصناع است. آیا انتقال مالکیت در زمان انعقاد قرارداد صورت میگیرد، یا همزمان با ساخت کالا مالکیت آن به تدریج به سفارشدهنده منتقل میگردد؟ و یا با تسلیم کالای ساختهشده، مالکیت آن نیز منتقل خواهد شد؟ انتقال ضمان معاوضی، استحقاق عوض، به وجود آمدن حق عینی و به تبع آن به وجود آمدن حق حبس برای سازنده، مالکیت منافع از زمان ساخت تا زمان تسلیم و همچنین هزینههای نگهداری و انبارداری و ... همه مسایلی است که با تعیین زمان انتقال کالا در قرارداد استصناع روشن میشود. نظر به قانون «پیش فروش ساختمان مصوب 1389»، در حقوق ایران گرایش غالب بر بیع بودن استصناع است و برخی هم آن را مقاوله (پیمان) دانستهاند. حقوق افغانستان، مصر و عراق استصناع را مقاوله (پیمان) میدانند. از نظر این تحقیق تردید در ماهیت این قرارداد و تصحیح آن به روشهای مختلف ـ کما اینکه بسیاری از محققان کردهاند ـ نه تنها به حل مسایل مطرح شده کمک نمیکند، بلکه در عمل موجب مشکلات، حیرت و سردرگمی میشود. تحقیق حاضر، در پی آن است که راه‌حل عملی واحدی را برای تعیین زمان انتقال مالکیت در عقد استصناع بیابد، که هم با عدالت و نیازهای زمانه سازگار بوده و هم با مبانی حقوقی در این زمینه منطبق باشد. فرضیه تحقیق بر این مطلب استوار است که عقد استصناع، نه بیع است و نه مقاوله (پیمان)؛ بلکه عقد مستقلی است که در آن زمان انتقال مالکیت زمان تکمیل ساخت و به وجود آمدن کالا میباشد.