بررسی تطبیقی مسیولیت مدنی وکیل و موکل در وکالت مخفی در نظام حقوقی ایران و انگلیس

وکالت مخفی از انواع وکالت است که در آن هویت موکل در قرارداد وکیل با شخص ثالث پنهان می‌ماند و ثالث گمان می‌کند که وکیل طرف اصلی قرارداد اوست. این نوع وکالت برای نخستین بار در قرن هجدهم در حقوق انگلستان به عنوان استثنایی بر قواعد عمومی قراردادها مطرح شده است؛ زیرا مطابق قوانین قراردادها، صرفاً طرفین قرارداد مسیول اجرای تعهدات هستند و موکل بیگانه‌ای است که بری از هر گونه مسیولیت می‌باشد. لیکن وکالت مخفی مسیولیت موکل را نه از باب قرارداد بلکه بر مبنای مسیولیت مدنی اثبات می‌کند. در حقوق ایران، تنها ماده 196 قانون مدنی و به صورت ضمنی، به بیان وکالت مخفی پرداخته است؛ در حالی که سابقه بررسی چنین نهادی در متون فقهی و نظریات فقها دیده می‌شود. به عبارت دیگر در فقه امامیه این مسیله مورد عنایت فقها قرار گرفته است. از آنجا که مطابق قوانین عام وکالت، تمامی اعمال وکیل برای موکل است و این امر ممکن است به شخص ثالث بی‌خبر از وجود موکل ضرر و زیان فراوانی تحمیل کند، این مقاله به منظور تبیین مسیولیت مدنی وکیل و موکل تنظیم شده است؛ به گونه‌ای که در این راستا به یاری مبانی متعدد فقهی و حقوقی نظیر قاعده غرور، استاپل و تسبیب، مبانی مسیولیت اشخاص مذکور را بیان می‌نماید. لذا مطابق نظریه وکالت مخفی، نه تنها موکل، بلکه وکیل نیز مسیول جبران خسارات احتمالی وارده به اشخاص ثالث می‌باشند. همچنین، چنانچه اعمال وکیل و موکل در راستای پنهان نمودن هویت وکیل با سو ‌نیت همراه باشد، می‌توان این اقدامات را از مصادیق جرم تبانی و یا کلاهبرداری محسوب نمود.