بازتاب قواعد اخلاقی در قوانین راجع به کسب و کار در حقوق اسلام و ایران

امروزه تدوین قواعد اخلاقی برای حرفه‌های مختلف به یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر در سراسر دنیا تبدیل شده و این نکته کاملاً پذیرفته شده است که بدون وجود قواعد اخلاقی نمی‌توان به کارکرد درست قواعد صرفاً حرفه‌ای و صنفی در رشته‌ها و حرفه‌های مختلف امیدوار بود. در حوزه تجارت و کسب و کار نیز چنین نیازی از سال‌ها پیش احساس شده و تبدیل به یکی از دغدغه‌های مهم در محیط‌های دانشگاهی و بازرگانی جهان و حتی نهادهای بین‌المللی شده است، به طوری که دانشگاه‌های مهم دنیا شروع به ارایه دوره‌هایی در زمینه اخلاق تجارت نموده‌اند و شرکت‌های عمده و بزرگ نیز نسبت به تدوین منشورهای اخلاقی، که فعالیت‌های تجاری آن‌ها باید در چارچوب آن منشورهای اخلاقی انجام شود، اقدام کرده و نهادهای بین‌المللی نیز پیمان‌هایی را برای پیوستن شرکت‌های تجاری به آن‌ها تدارک دیده‌اند. بدین ترتیب، شاید دور نباشد زمانی که داشتن کدها و مقررات اخلاقی همان قدر برای باقی ماندن یک شرکت و فعال تجاری در حوزه رقابت‌های جهانی اجتناب‌ناپذیر باشد که برخوردار بودن از اصول فنی و حرفه‌ای و قیمت‌های رقابتی برای نیل به چنین هدفی ضروری است.خوشبختانه قواعد اخلاقی هم در آموزه‌های فقهی راجع به کسب و کار بازتاب قابل توجهی داشته و برای آن‌ها ضمانت اجراهای مذهبی و حتی حقوقی پیش‌بینی شده است و هم در گذشته نه چندان دور مورد عمل فعالان اقتصادی در بازارهای سنتی کشورمان بوده است. در این مقاله، ضمن بررسی تفصیلی و مصداقی چگونگی انعکاس قواعد اخلاقی در قوانین راجع به تجارت و کسب و کار در حقوق اسلام و ایران، و اشاره تطبیقی به قوانین برخی از کشورهای دیگر در این زمینه، اجرایی کردن این آموزه‌ها از سوی دولت و نهادهای صنفی در راستای اخلاقی‌تر کردن تجارت و حفظ زمینه رقابت در اقتصاد جهانی توصیه شده است.