تطورات مفهوم نشوز در ادوار مختلف فقه شیعه

تحقیق حاضر با گذشتن از فراز و نشیب‌های نه دوره فقه شیعه در امر نشوز، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی تحلیلی، این بار مشکلات نشوز زوجین را در تعریف و دامنه و محدوده آن، با تشریح نظر و دیدگاه فقیهان در دوره‌های مختلف مورد ارزیابی قرار داده و مشخص نموده که تطورات دوران فقه تاثیری در پدید آمدن مشکلات موجود نشوز نداشته بلکه گذشت تدریجی دوران فقه شیعه، موجب تاثیر مثبتی بر روند شکل‌گیری و توجه به ابعاد تعریف نشوز در مردان شده است. غالب فقها نشوز را هم برای مرد و هم برای زن قائل شده‌اند و تعریفی که در طول دوران فقهی نسبت به نشوز زن شده تغییر قابل‌توجهی نداشته، فقط در مواردی با توجه به درکی که هر فقیه در زمان خود نسبت به چگونگی تمکین زن داشته کمی متفاوت شده است؛ اما تعریف و اسباب نشوز مرد در هر دوره نسبت به دوره پیشین واضح‌تر و روشن‌تر گردیده و جالب این است  حتی در دوران جمود فقهی (عصر تقلید و عصر اخباریگری) نه‌تنها روند نزولی نداشته بلکه حرکت تکاملی را پیموده و نکته اساسی این است که در همه دوره ها به رفتار عادلانه و اخلاقی مرد با زن توصیه‌شده و هر زمان نسبت به زمان قبلی، ابعاد آن روشن‌تر گردیده است.