خطر جدی جان مادر حامل؛ از مرجع تا کیفیت تشخیص (جستاری انتقادی در ماده 56 قانون حمایت از خانواده)

سقط جنین از جمله موضوعات اثرگذار در سطوح مختلف خانواده است. قانونگذار در مهرماه سال 1400 با وضع قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت طی ماده 56 به موضوع سقط درمانی پرداخته و سه مورد کلی را به عنوان جواز سقط معرفی نموده است. بند «الف» قانون مذکور به عنوان نخستین مجوز سقط مقرر می‌دارد: «در صورتی که جان مادر به شکل جدی در خطر باشد و راه نجات مادر منحصر به سقط جنین بوده و سن جنین کمتر از چهار ماه باشد و نشانه‌ها و امارات ولوج روح در جنین نباشد.» قانونگذار در بند مذکور تلاش کرده است که جواز سقط درمانی را منوط به «خطر جدی جان مادر» نماید. لکن قانون پیش‌گفته با دو اشکال فنی مواجه است. اشکال اول به مرجع تشخیص «خطر جدی برای جان مادر» بازمی‌گردد؛ چه مقامی عهده‌دار تشخیص آن خطر است؟ اشکال دوم به کیفیت تشخیص «خطر جدی برای جان مادر» بازمی‌گردد؛ آیا مقام عهده‌دار برای تشخیص خطر، لازم است با یقین یا اطمینان به تشخیص مورد نظر برسد یا ظهور خوف عقلائی کفایت می‌کند؟ با تتبع در ماده 56 می‌توان دریافت که قانونگذار، اصطلاح «اطمینان» را برای تشخیص خطر برگزیده است. لکن اصطلاح اطمینان دارای مفهومی نزدیک به یقین است که موجب بی‌اثر شدن بند «الف» ماده مذکور می‌شود. در پژوهش حاضر تلاش شده است با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه تضارب آراء فقهی، حقوقی و پزشکی ثابت شود؛ مقام عهده‌دار برای تشخیص خطر، پزشک متخصص است که می‌تواند بر پایه خوف عقلائی اعلام نظر ‌کند.

the life of the pregnant mother in medical abortion; certainty or reasonable (a critical approach on article 56 of the protection of the family and youth of the population law)

in october 2021, the iranian legislature declared article 56 of the protection of the family and youth of the population law to be obsolete.abortion is addressed in family protection law article 56. the relevantarticle states: abortion is illegal and a public crime; according to articles716 to 720 of the islamic penal code and the provisions of this law, it ispunishable by a fine, imprisonment, and revocation of a physician's license.the mother may only submit an abortion request to forensic medicalcenters if the following conditions are likely to be met. forensic medicalcenters in provincial centers are required to refer all requests received tothe legal abortion commission immediately. within a week, thiscommission will consist of a special judge, a dedicated medical specialist,and a forensic medical expert employed by the forensic organization. thejudge, a member of the commission, issues the necessary decision,adhering to the principle that abortion is not permitted in cases ofambiguity. the judge, who is a member of the aforementionedcommission, issues a legal abortion license with a 15-day validity if one ofthe following conditions is met: 1) if the mother's life is in danger and theonly way to save her is to have an abortion and the fetus is less than fourmonths old, and there are no signs of the soul entering the fetus, then theabortion is legal; b) in situations in which, if the fetus is not aborted, boththe mother and the fetus are going to die, and the only way to save themother is to abort the fetus; c) if, following receipt of the guardian's declaration, all the requirements are fulfilled.