ساخت و اعتباریابی مقیاس سنجش الگوی اقتصادی خانوار‌

اقتصاد خانواده، به عنوان یک علمِ نوظهور، خانواده را بر مبنای مبادلات بازار توصیف می‌کند. معیارهایی که برای اندازه‌گیری اقتصاد خانوار توسعه داده شده صرفا به جنبه‌های مادی خانواده توجه شده است، در حالی که خانواده به عنوان یک نهاد طبیعی فطری ماهیتی کاملا متفاوت از بنگاه‌های اقتصادی دارد. بنابراین ضرورت دارد مقیاس‌هایی مبتنی بر مبانی اسلامی و در جهت رشد جامع خانواده طراحی شود. هدف پژوهش حاضر ساخت و اعتباریابی پرسشنامه‌ی سنجش الگوی اقتصادی خانوار مبتنی بر نظریه خانواده‌ی ذومراتب است. این پژوهش «عقلانیت اقتصادیِ خانواده» را صرفا عقل حسابگر مادی تفسیر نکرده و در پی آن است شاخص‌های سطوح مختلف «عقلانیت جامع خانواده» را شناسایی کند. بدین منظور برای استخراج شاخص‌های مرتبط از روش تحلیل محتوای کیفی جهت‌دار استفاده شده است. پس از طراحی گویه‌ها و تایید روایی صوری، محتوایی و تفکیکی، پرسشنامه در یک نمونه 387 زوجی از خانواده‌ها در سطح شهر تهران اجرا شده است. نتایج تحلیل عاملی تاییدی نشان می‌دهد، داده‌ها با ساختار عاملی و زیربنای نظری تحقیق برازش مناسبی دارند و معیارهای آلفای کرونباخ، پایایی سازه، روایی واگرا و همگرا نیز تایید شدند. بدین ترتیب این پرسشنامه از روایی و اعتبار مطلوب برخوردار است. مقیاس طراحی شده، شاخص‌هایی از مراتب مختلف عقلانیت خانواده ارائه می‌دهد. از سطح غیرعقلانی، صرفا مادی و طبیعی تا سطحی که خانواده، علاوه بر منافع مادی، منافع معنوی و فرامادی را مورد توجه قرار می‌دهد. بدین ترتیب با در نظرگرفتن کثرت، تنوع و تفاوت‌های اقتصادی در قلمرو زندگی خانوادگی مقیاس جامعی از مبانی و معارفی اسلامی استخراج شده است.

development and validation of the familyeconomic model scale

as an emerging science, family economy describes the family based on market exchanges. its new explanation has caused the family to be governed by a rational order that destroys the individual and family relations. the criteria developed to measure the family economy are rooted in human capital and focus only on the material aspects of the family, while the family as a natural and fitrah based institution is of a completely different nature from economic enterprises. therefore, it is necessary to design scales based on islamic principles and for the comprehensive growth of the family. the purpose of this study is to construct and validate a family economic questionnaire based on the theory of &gradational family economics”. this theory provides a real and rational explanation of different families’ behavior in matters dealing, somehow, with a kind of economic motivation. it has presented its findings according to which families are fuzzily ranked, based on their degree of growth, into ten categories: enemy, irrational, natural, exploitative, collaborative, cooperative, fair, benevolent, sacrificing, and transcendent. this research has used the directed qualitative content analysis method to extract the family economy evaluation indicators, and conducted a survey on 387 households in tehran. results of the confirmatory factor analysis have shown that the data fit well with the factor structure and theoretical basis of the research, and the cronbach’s alpha, structural reliability, discriminant validity and convergent validity criteria were confirmed as well. thus, this questionnaire has the desired validity and reliability