جهت‌گیری نسبت به کنترل اجتماعی (نمونه‌پژوهی: نوع‌شناسی جهت‌گیری نسبت به مقررات پوشش در بین زنان دانشجو دانشگاه فردوسی مشهد)

با کمی تامل در شرایط کنونی ایران، در فضای خصوصی یا فضای عمومی، از خیابان‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی گرفته تا حوزه‌های غیررسمی‌تر مانند پاساژ، رستوران و حتی با مراجعه به فضای مجازی، با پوشش چندگانه‌ای از زنان مواجه می‌شویم. کمبود گزارش‌های پژوهشی در این زمینه سبب شده است تا برای شناسایی انواع جهت‌گیری‌ها نسبت به مقررات پوشش زنان در دانشگاه پژوهشی انجام شود؛ این پژوهش، با استفاده از روش پیمایش آنلاین و ارسال پرسشنامه به‌صورت تصادفی انجام شد؛ جامعۀ آماری آن، دانشجویان زن دانشگاه فردوسی بودند که از میان آن‌ها درنهایت 331 دانشجو از 12 دانشکده انتخاب شدند. چارچوب مفهومی بر اساس نوع‌شناسی جهت‌گیری‌ها نسبت به کنترل‌اجتماعی گرث و میلز ارائه شده و چهار نوع جهت‌گیری نسبت به مقررات پوشش از طریق رویکرد تحلیل مقایسه‌ای شناسایی شده است. در مرحلۀ اول، با بهره‌برداری از نوع‌شناسی گرث و میلز و در مرحلۀ دوم ضمن بومی‌سازی و توسعۀ آن با عنوان نوع‌شناسی عملیاتی، انواع جهت‌گیری‌ها معرفی شده‌اند. پژوهش حاضر سه دستاورد اصلی دارد. اول آنکه نوع‌شناسی گرث و میلز فقط 15درصد جهت‌گیری‌ها نسبت به مقررات پوشش را در نمونه، شناسایی کرده است؛ درحالی‌که نوع‌شناسی عملیاتی با رویکرد بومی‌سازی، توانایی شناسایی جهت‌گیری‌های مذکور را تا 79درصد افزایش داده است. دوم آنکه علاوه بر چهار نوع جهت‌گیری معرفی شده، ضمن مطالعۀ داده‌ها و تعیین مشابهت‌ها و تفاوت‌ها، جهت‌گیری دیگری تحت‌ عنوان جهت‌گیری نوین شناسایی شده است که 12.38درصد از نمونه را شامل می‌شود؛ و لذا فقط 8.45درصد از نمونه ناشناخته باقی مانده است. سوم آنکه نتایج آنالیز واریانس حکایت از تفاوت معنادار بین انواع جهت‌گیری‌ها در رابطه با آگاهی از مقررات پوشش داشته است. این یافته بیان‌کنندۀ اهمیت آگاهی و لزوم حضور آن در مولّفه‌های نوع‌شناسی جهت‌گیری‌ها نسبت به کنترل‌اجتماعی است.

Orientations Towards Social Control (Case study: Typology of orientation towards the rules of Hijab amongst female students of Ferdowsi University of Mashhad)

Introduction: There is a wide variety of women’s Hijab in Iran, whether in private or public spaces such as streets, governmental and nongovernmental organizations, passages, restaurants, or cyberspace. This research aims to identify the types of orientations towards the rules of Hijab for women in universities. Method:  331 female students were randomly selected from 12 departments at Ferdowsi University. An online questionnaire with a framework based on the Typology of Orientations Towards the Control of Gareth and Mills was used. Through the Comparative Analysis Approach, four types of orientations were identified. In the preliminary stage, the Gareth and Mills Typology was used. In the second phase, localization was done, and with operational typology, more orientations were introduced. Results: This research had three main achievements. First, only 15% of the orientations were found through the Gareth and Mills Typology, whereas the operational typology with the localization approach increased the ability to identify the orientations up to 79%. Second, by analyzing the data, a new, fifth orientation was identified that included 12.38% of the sample data. Therefore, only 8.45% of the sample data remained unknown. Third, the Variance Analysis results indicate that there is a statistically significant difference between the various types of orientations and the awareness of the rules concerning Hijab. Conclusion: There are different components of the typology of orientations towards social control, and the finding indicates the importance of the awareness thereof.