تحلیل اجتماعی ابراز احساسات الهی در قرآن کریم به‌مثابه الگویی برای کنش اجتماعی انسان باورمند

ابراز انواع احساسات خوشایند و ناخوشایند از متداول‌ترین رفتارهای جاری در میان انسان‌هاست. در قرآن کریم نیز خداوند متعال با تعابیر متفاوت به ابراز خشنودی، غضب و محبت نسبت به فرد خاص یا یک کنش انسانی می‌پردازد. هر چند برخلاف ابراز احساسات انسانی که حاصل انفعال درونی است، تعبیرهای الهی در قرآن کریم به هیچ وجه برآمده از انفعال درونی نیست، لکن با هدف هدایت انسان‌ها و حاوی الگویی از کنش اجتماعی برای مومنان و باورمندان است. لذا این مقاله بر اساس روش عقلی کلامی به‌دنبال استخراج نظام ابراز احساسات الهی است تا به‌عنوان الگویی برای کنش اجتماعی باورمندان مورد استفاده و الهام‌گیری مومنان قرار گیرد. از نوآوری‌های مقاله ارائه یک دسته‌بندی جامع از انواع احساساتی است که در قرآن کریم در دو دسته احساسات خوشایند و احساسات ناخوشایند ابراز شده است. در تحلیل اجتماعی کنش انسان باورمند با استفاده از الگوی چهارگانه ماکس وبر، استدلال می‌شود که هیچ یک از کنش‌های عاطفی، سنتی، عقلانی معطوف به ارزش و عقلانی معطوف به هدف روایت‌گر کنش اجتماعی انسان باورمند نیست. مقاله به این نتیجه ختم می‌گردد که کنش اجتماعی انسان باورمند را باید از سنخ «کنش معطوف به ارزش بر اساس عقلانیت متعالی» با ویژگی‌های خاص خود قلمداد کرد.

social analysis of the expression of divine emotions in the holy quran as a model for the social action of a believer

the expression of various pleasant and unpleasant emotions is common among humans. in the holy quran, allah expresses different feelings, such as pleasure, anger, and love, towards specific individuals or human actions. unlike human emotional expressions that result from internal passivity, divine expressions in the quran are not derived from any passivity, but aim to guide humans and provide a social action model for believers. using intellectual analysis, this study seeks to extract a system of divine emotional expressions to serve as a model for believers’ social actions. it introduces a comprehensive classification of emotions expressed in the holy quran as pleasant or unpleasant. using max weber’s fourfold model, the article argues that none of the traditional, affectual, value- rational, or means-end rational actions represent the social action of a believer. it concludes that the social action of a believer should be considered as &wert rational action based on transcendent rationality& with its unique characteristics.