سوژه و نسبت آن با منابع اقتدار در اندیشه‌های بازرگان و شریعتی

ترسیم نسبت دین با مدرنیته در دنیای در حال تحول ناشی از امواج توفنده مدرن که با سرعت بالایی همه ارزش­ها و باورهای دینی را در می­نوردد، از جمله وظایف نواندیشان دینی است. این جریان همواره درصدد بوده تا با بازخوانی­گزاره­های دینی متناسب با شرایط در حال تحول ناشی از امر مدرن، خوانشی روزآمد از دین ارائه دهد. «مهدی بازرگان» و «علی شریعتی» دو تن از نواندیشان ایرانی‌اند که تلاش نموده‌اند جایگاه سوژه دینی در دوران جدید را بر اساس بازتفسیری از مبانی سنتی در تعامل با دوران جدید مشخص سازند. این نوشتار با بهره­گیری از دو روایت اقتدارگرا و دیالوگ­محور از نسبت سوژه و اقتدار به‌عنوان چهارچوب نظری و روش تحلیل محتوای­کیفی، آرای بازرگان و شریعتی را مورد بررسی و کنکاش قرار داده است. یافته­های این پژوهش حاکی از آن است­که شیوه هر یک از این دو تفاوت‌هایی با مشی دیگری داشته است؛ بازرگان با دغدغه‌مندی درخصوص ارائه تعریفی از مبانی سنتی دینی­که در سازگاری با دنیای متجدد باشد، تلاش نمود تا مجال بیشتری برای سوژه فراهم کند. در مقابل شریعتی با تاکید بر خوانشی ایدئولوژیک از تشیّع برآن بود تا سوژه را از سیطره اقتدار سنتی خارج نموده و انسانیتِ وی را حتی در عین وفاداری به آموزه‌های سنتی مورد تاکید قرار دهد.

the subject and its relationship with sources of authority in bazargan and shariati’s thoughts

depicting the relationship between religion and modernity in the changing world  caused by the modern crashing waves, which sweep away all religious values and beliefs at a high speed, has been one of the tasks of the new religious thinkers. this trend has always tried to provide an up-to-date reading of religion by re-reading religious propositions in accordance with the evolving conditions caused by modern affairs. &mehdi bazargan& and &ali shariati& are two iranian modern thinkers who have tried to determine the position of the religious subject in the new era based on the reinterpretation of traditional foundations in interaction with the new era. using two narratives of authoritarianism and dialogue-centered relationship between subject and authority as a theoretical approach and qualitative content analysis method, this article has examined and explored the opinions of bazargan and shariati. the findings of this research indicate that the method of each of them had differences from another method; concerned about providing a definition of traditional religious foundations that is compatible with the modern world, bazargan tried to provide more space for the subject. on the other hand, shariati, by emphasizing an ideological reading of shi’ism, aimed to remove the subject from the control of traditional authority and emphasize her humanity even while remaining loyal to traditional teachings.