بررسی تاریخ مفهوم علم دینی؛ روشی برای ارزیابی بی‌معنایی ایدۀ علم دینی در اندیشۀ عبدالکریمی

بیژن عبدالکریمی یکی از اندیشمندان مسلمان ایرانی است که نقدهای بسیاری به ایدۀ علم دینی وارد کرده است. این نقدها را به دودسته می‌توان تقسیم کرد: نقدهایی که بیشتر مبتنی بر فلسفۀ قاره‌ای است، که عبدالکریمی به لحاظ فکری بیشتر به این حوزه تعلق دارد و نقدهایی که بیشتر با فلسفۀ تحلیلی تناسب دارد. در این مقاله یکی از نقدهای مرتبط به دستۀ دوم، در ارتباط با معنای ایدۀ علم دینی بررسی می‌شود. عبدالکریمی معتقد است: 1. تکثر آرا دربارۀ مفهوم علم دینی نشان می‌دهد این ایده نه بر پایۀ نظام معرفتی واضح و روشن، بلکه بر اساس ظن و گمان پدید آمده است. 2. تحلیل دقیق معانی علم و دین نشان می‌دهد که ایدۀ علم دینی مفهومی پارادوکسیکال و ناشی از خلط مراتب گوناگون آگاهی است. در این مقاله ابتدا نشان داده می‌شود که برخی از تعاریف علم دینی ارائه‌شده به‌وسیلۀ عبدالکریمی اصولاً ناظر به جریان علم دینی مورد بحث نیست. همچنین با اشاره به تعاریف سلبی علم دینی، برخی دیگر از تعاریف گردآور‌ی‌شده به‌وسیلۀ عبدالکریمی از بحث خارج می‌شود. در ادامه با بررسی سیر تاریخی پیدایش و تحول مفهوم علم دینی در عصر حاضر وجوه مختلف معنایی ایدۀ علم دینی برجسته می‌‌شود. در پایان نیز تحلیل مفهومی عبدالکریمی در ارتباط دو مفهوم علم و دین و ترکیب آن‌ها بررسی شده و ضعف استدلال وی در ارتباط با بی‌معنایی ایدۀ علم دینی نشان داده می‌شود.

an analysis of the history of religious sciencea method to evaluate the claim of meaninglessness of the idea of religious science in abdul karimi's opinions

bijan abdul karimi is one of the iranian muslim thinkers who has many criticisms of the idea of religious science. these critiques are of two types: critiques based on continental philosophy, which abdul karimi is philosophically affiliated with, and critiques that are more in line with analytical philosophy. in this article, his criticism about the ambiguity of the meaning of the idea of religious science is proposed and evaluated. abdul karimi believes that: 1. the abundance of views about the concept of religious science shows that this idea was not based on a clear knowledge system (episteme) but based on suspicion (doxa); 2. the analysis of the meanings of science and religion shows that the idea of religious science is a paradoxical concept resulting from the mixing of different levels of consciousness. in this article, the brief history of religious science is shown and it is revealed that 1. some of the definitions presented by abdul karimi are not related to the flow of religious science, and 2. the idea of religious science is not a paradox and does not mix levels of knowledge.