رویکرد گفتمانی فقهای شیعه به حق تعیین سرنوشت مردم با تاکید بر آرای میرزای نایینی و علامه جعفری

با اینکه نظریه‌پردازان غربی، اصل تعیین سرنوشت را خوانشی از نظام‌های مبتنی بر اندیشه‌های لیبرال دموکراسی و پیش‌فرضی برای حقوق و آزادی‌های فردی تلقی می‌کنند، این اصل در سویۀ فکری علامه نایینی و علامه جعفری از وضع متفاوت تاسیسی برخوردار است. سنت فکری آن‌ها متاثر از گزاره‌های موضوعی فقه شیعی مبتنی بر اندیشه‌های درون‌فهم دینی است. از این‌رو، چنین سازوکاری هم در مبنا و هم در صورت، با نظریات سیاسی در غرب به طریق بنیادینی و موضوعی با تضاد مواجه است و ظرفیت‌های گفتمانی خاص خود را دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی حق تعیین سرنوشت مردم در پرتو حقوق اساسی و با رویکرد اجتهادی از منابع موضوعی و با درک فقاهتی و تتبع از تاریخ سیاسی اسلام در میان شیعیان است. سیرِ پژوهشی این مقاله کیفی و توصیفی-تحلیلی و با توجه به موضوع و ماهیت با پشتوانۀ اسناد، شیوۀ آن کتابخانه‌ای است. نتایج نشان می‌دهد علامه جعفری به‌لحاظ مبناشناسی، حاکمیت الهی را هستۀ اصلی مردم‌سالاری و از حیث صورت آن را از شقوق بااهمیت حیات معقول انسانی می‌داند.‌ حال آنکه فصل تعیین‌کننده و بالفعل آن به اعتقاد نایینی، حق انتخاب و دادن فرصت برای عموم یا جمهور مردم در تایید مشروعیت حاکمیت است.

shiite discourse approach to the right of people to self-determination in light of fundamental rights (with a focus on the perspectives of mirza naini and allameh ja’fari)

western theorists view the principle of self-determination as a reading of liberal-democracy systems and presuppositions of individual rights and freedoms. the naini and ja’fari have divergent perspectives. such a mechanism is confronted by the paradox both fundamentally and in the case of political theories in the west. this study’s primary objective is to investigate the right to self-determination in light of the fundamental rights derived from a common theoretical core shared by two thinkers in shite. this research is qualitative and descriptive-analytical, and the library method was chosen due to the subject matter and the character of the documents. according to the findings of the study, the principle of theochratic sovereignty has been the foundation of the value-based democracy, and ja’fari considers it to be essential to a reasonable human existence. however, the decisive chapter is actually naini’s belief in the right to choose and the opportunity to affirm the legitimacy of sovereignty by the public or the people.