بررسی تطبیقی دیدگاه غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی درباره سبب و متعلق دوستی

فضیلت دوستی، سرشتی درونی دارد و از وجدان و فطرت آدمی سرچشمه می‌‌گیرد. غفلت از این فضیلت مهم، زیست انسان را درگیر آسیب‌‌های مخربی می‌‌کند که جبران آن سخت و گاه ناممکن است. دوستی شامل ابعاد گسترده‌‌ای از مراتب، موانع، معانی و منابع است که این پژوهش بر بررسی دو مقولۀ مهم «سبب و متعلق دوستی» تمرکز دارد و با طرح این سوالات آغاز می‌‌شود: انسان به انگیزۀ کدام اسباب به سمت دوستی متمایل می‌‌شود؟ چه سوژه‌‌هایی می‌‌توانند متعلق دوستی باشند؟ پاسخ سوالات مذکور از منظر دو اندیشمند مشهور جهان اسلام، غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی بررسی می‌شود. داده‌‌های مورد نیاز در این پژوهش با بررسی کتابخانه‌‌ای به‌دست آمده و درنهایت به روش مقایسه‌‌ای تحلیل می‌شود تا شباهت‌‌ها و تفاوت‌‌های این دو رویکرد مشخص شود. یافته‌‌ها نشان می‌‌دهد غزالی با نگرش عارفانه‌‌اش از میان اسباب محبت، خداوند را بهترین انگیزۀ دوستی می‌‌داند. همچنین از بین متعلقان محبت نیز فقط خداوند بهترین دوست انسان است و ابراز محبت به سایر متعلق‌‌ها نیز به دوستی با خداوند تاویل می‌‌شود، اما خواجه نصیرالدین‌‌طوسی از میان سه سبب لذت، نفع و خیر محض که برای دوستی بیان می‌‌کند، ترکیبی از هر سه سبب را بهترین انگیزه برای محبت می‌‌‌داند. درمورد متعلق دوستی نیز بیشترین تمرکز خواجه بر دوستی اجتماعی با همنوعان است.

comparative study of ghazali’s and khwaja nasir al-din tusi’s viewson the cause and belonging of friendship

friendship is an internal quality that stems from the conscience and temperament of a person. neglecting this essential quality of human existence will result in destructive harm that will be difficult or impossible to compensate. friendship encompasses numerous dimensions of types, degrees, obstacles, meanings, and resources, but the focus of this research is on the examination of two essential categories, “friendship’s causes and properties,” and it begins by posing the following questions: what factors motivate man’s tendency toward friendship, and what topics can constitute friendship? the author intends to investigate the answers to the aforementioned questions from the perspectives of ghazali and khwaja nasir al-din tusi, two renowned islamic thinkers. this research required library research to collect the necessary data, which was then compared to determine the similarities and differences between the two approaches. the findings indicate that ghazali, with his mystic outlook, considers “god” to be the greatest friendship motive among the causes of love. also, only “god” deserves to be man’s best companion among the subjects of love, and expressing love to other subjects is interpreted as friendship with god. the greatest motivation for love, according to khwaja nasir al-din tusi, is the combination of the three reasons he lists for friendship: pleasure, benefit, and pure goodness. in terms of friendship, khajah prioritizes social relationships with other males.