تبیین مبانی، احکام و اخلاق اسلامی در زیبایی شناسی معماری با تاکید بر اندیشۀ علامه جعفری

موضوع هنر و زیبایی و زیبایی شناسی از گذشته های دور تاکنون به عنوان یکی از ابعاد مهم زندگی انسان ها و بعد مهمی از فلسفه، مورد توجه عام و خاص بوده است. این مقاله با رویکرد زیبایی شناسی معماری اسلامی به بررسی چیستی، چرایی، ریشه ها، علل و ضرورت ها و تحلیل آن ها می پردازد. هدف این مقاله تبیین باید و نبایدهای زیبایی شناسی در معماری اسلامی از منظر فقهی و اخلاق اسلامی است که با روش پژوهش تحلیل محتوای متون، استدلال منطقی و نیز شیوه های اسنادی و کتابخانه ای انجام می شود. زیبایی شناسی از منظر اسلام را می توان در سه مولفۀ صورت، معنی و خالق اثر معماری مطالعه کرد که در هر سه مولفه، دارای الزامات فقهی و اخلاقی است. از جنبۀ فقهی و احکام اسلامی نباید در هر اقدام و عملی حقوقی از خداوند، خویشتن، سایر انسان ها و خلقت زیست محیطی تضییع شود. این امر ممکن است در مصادیق گوناگونی مانند سوءاستفاده از قوانین و مقررات در احداث بناها، نپرداختن وجوهات شرعیه و حقوق محرومان، بی توجهی به جایگاه عبادت و فضای عبادی در بناهای به ظاهر زیبا، فراهم آوردن بستر و فضای گناه، ضرررساندن به سایر افراد و همسایگان و طبیعت نمودار شود. از جنبۀ اخلاقی نیز انسان از پرداختن صرف به ظاهر و زیباسازی بنا و فضا و بی توجهی به سایر ابعاد مانند تواضع، کمک به نیازمندان، یاد معاد و رضای خداوند منع شده و نیز افراط و تفریط در زیبایی و آراستن بیش ازحد بنا و فضا برای امور دنیوی علاوه بر آثار و تبعات مذکور ممکن است موجب رشک برانگیزی و حسرت دیگران شود؛ بنابراین دین اسلام در موضوع زیبایی شناسی، با طرح جمال که با معنا و محتوایی برآمده از خیر و نیکی است، انسان ها را به خیرخواهی و ساده زیستی توصیه می کند. درواقع در موضوع زیبایی شناسی اسلامی، احکام و اخلاق اسلامی مقدم بر ظاهر زیبا و جمیل به معنای حقیقی است که یکی از صفات خداوندی است، بر زیبایی های حقیقی متکی است. زیبایی های حقیقی نیز همان سطوح مختلف آن است که طبیعت زیبا، مهر مادری، آزادی و ایثار و فداکاری و صداقت و جمال زیبای الهی است.

definition the islamic laws and ethics in the aesthetics of islamic architecture approaching on allameh jafari thought

the subject of art, beauty and aesthetics has been of general and special interest since ancient times as one of the important aspects of human life and an important dimension of philosophy. the philosophical approach to aesthetics examines what is why, why, its roots, causes, and necessities, and analyzes them. the purpose of this article is to explain the do’s and don’ts of aesthetics in islamic architecture from the point of view of islamic jurisprudence and ethics. aesthetics from the perspective of islam can be analyzed from both jurisprudential and moral aspects. from the point of view of islamic jurisprudence and rules, god, himself, other human beings and environmental creation should not be wasted in any legal action. this may be in various cases, such as the abuse of laws and regulations in the construction of buildings, non-payment of sharia funds and the rights of the deprived, disregard for the place of worship and worship space in seemingly beautiful buildings, providing bed and sin space, harming others chart people, neighbors and nature. from the moral point of view, human beings are forbidden from paying attention only to the appearance and beautification of the building and space and ignoring other dimensions such as humility, helping the needy, remembering the resurrection and god’s pleasure, as well as exaggerating the beauty of the building space for worldly affairs, in addition to the aforementioned effects and consequences, may lead to the envy and regret of others. therefore, in the subject of aesthetics, the religion of islam recommends human beings to benevolence and simple living, with the design of beauty, which has a meaning and content derived from goodness and goodness. in fact, in the subject of islamic aesthetics, islamic rules and ethics take precedence over beautiful appearance, and jamil in the true sense, which is one of the attributes of god, relies on true beauties. true beauties are the same different levels that are beautiful nature, motherly love, freedom and self-sacrifice and devotion and honesty and beautiful divine beauty.