مهار قدرت سیاسی از دیدگاه غزالی

ابوحامد محمد غزالی مثل برخی متفکران اسلامی برای مهار قدرت حاکمان تلاش کرده و نصیحه الملوک را نگارش نموده است. برای بررسی ادبیات مهار قدرت غزالی، اهدافی مانند، شناخت کمی و کیفی این نصایح، میزان بهره گیری از اعتقادات مذهبی برای خودسازی صاحبان قدرت، تفاوت نصایح خاص پادشاهان، وزیران و دبیران و شناخت بیشترین مقوله های دارای فراوانی مورد توجه قرار گرفته است. این نوع رفتار تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر در قرآن، سنت پیامبر و پیشوایان دیگر اسلامی به صورتهای عملی و نظری مطرح بوده و در اندیشه های متفکران اسلامی از جمله غزالی هم نمودهای مشخص یافته است. روش بررسی، نوعی تحلیل محتوای کمی و کیفی نصایح، تلخیص و مقوله بندی موارد در جداول و تعیین فراوانی مطلق و نسبی آنها بوده است. نتایج نشان می دهد که غزالی راههای بسیار کاربردی و قابل اجرا را برای مهار قدرت عملی حاکمان ارائه نموده که چهار نوع مختلف را در بر می گیرند. دو نوع از نصایح خطاب به پادشاهان است که 22 مورد اول بیشتر جنبه خودسازی فردی از طریق بهره گیری از اعتقادات مذهبی را دارند تا بتوانند مهار قدرت درونی در پادشاه ایجاد نمایند. 52 مورد بعدی بیشتر توصیه های اجرایی و کاربردی برای مهار قدرت پادشاهان هستند. در نصایح به وزیران در 16 مورد بیشتر روی شایستگی های فردی وزیران، صلح دوستی، عدالت طلبی و مانع ستم و افراط گرایی بودن آنان تاکید شده است. توصیه ها به دبیران 4 مورد است که بیشتر جنبه تخصصی دارند.

Methods of controlling political power from Ghazali’s point of view

Abu Hamid Muhammad AlGhazali, like some Islamic thinkers, tried to control the power of the rulers and wrote the advice of the kings. In order to examine the literature on controlling AlGhazali’s power, we did the following: quantitatively and qualitatively examine these advices, the extent to which religious beliefs are used to empower those in power, the difference between the specific advices of kings, ministers and secretaries, and the most common ones. This type of behavior under the title of commanding the good and forbidding the evil has been proposed in the Qur’an, the Sunnah of the Prophet and other Islamic leaders in practical and theoretical forms, and has also found specific manifestations in the thoughts of Islamic thinkers such as AlGhazali. The study method was a kind of quantitative and qualitative content analysis of the advice, summarizing and categorizing the items in the tables and determining their absolute and relative frequency. The results show that AlGhazali offers very practical and workable ways to control the practical power of rulers, which include four different types. There are two types of advice to kings, the first 22 of which are mostly about selfimprovement through the use of religious beliefs in order to control the inner power of the king. The next 52 cases are mostly practical and practical recommendations to curb the power of kings. In the advice to the ministers, in 16 cases, more emphasis was placed on the individual competencies of the ministers, peaceloving, seeking justice, and preventing their oppression and extremism. Recommendations to teachers are 4 items that are mostly specialized.