انواع حکومت و نقش آن در تحقق حقوق مشترکه‌ نوعیه در اندیشه‌ سیاسی اجتماعی میرزای نائینی

بررسی انواع حکومت و حقوق مشترکه‌ نوعیه یکی از مهم ترین مسائل حوزه‌ حقوق عمومی و مرتبط با سایر علوم از جمله علوم سیاسی و اجتماعی است. با توجه به ضرورت بازخوانی، واکاوی و معرفی نظریه های اجتماعی سیاسی اندیشمندان مسلمان، هدف این مقاله تبیین آرا و نظرات علامه نائینی -به عنوان یکی از شخصیت های دینی موثر در انقلاب مشروطه پیرامون حقوق مشترکه‌ نوعیه و انواع حکومت است. روش این پژوهش سندکاوی است و با مراجعه به آثار و تالیفات نائینی، به شیوه توصیفی تحلیلی این پرسش های مهم بررسی شد که حکومت از نظر نائینی چه اقسامی دارد و کارکرد هرکدام چیست. در اندیشه سیاسی اجتماعی نائینی حقوق مشترکه‌ نوعیه چیست و مصادیق آن در کدام حکومت تحقق پذیر است؟ نتیجه‌ حاصل از مقاله این است که نائینی با تالیف کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله و با طرح حقوق مشترکه‌ نوعیه، بیانی دینی از آزادی و دموکراسی در مکتب تشیع ارائه داده و در پی اتخاذ موضعی بنیادی در فقه و سیاست برآمده است. از نظر وی در حکومت ولایتیه به حقوق مشترکه‌ نوعیه توجه شده و دو اصل مهم در این حکومت یعنی حریت و مساوات و دو رکن مقوم و برپادارنده‌ آن حکومت قانون اساسی و مجلس شورای ملی تحقق یافته است.

Types of government and its role in the realization of common rights in the socio-political thought of Mirza Naeini

The study of different types of government and common rights is one of the most important issues in the field of public law and related to other sciences, including political and social sciences.Due to the need to reread, analyze and introduce the social and political theories of Muslim thinkers, the purpose of this article is to explain the views of Allameh Naeini as one of the influential religious figures in the constitutional revolution on common rights and types of government.The research method is document mining. By referring to Naini’s works and writings, this important question was examined in a descriptiveanalytical way: 1. What are the types of government in terms of Naini and what is the function of each? 2. In Na’ini sociopolitical thought, what is common rights and its examples can be realized in which government?The result of the article is that: Naini, by writing the book &Tanbih alUmmah and Tanzih alMellah& and by proposing a kind of common rights, presented a religious expression of freedom and democracy in the Shiite school and sought to take a fundamental position in jurisprudence and politics. His view is that in the provincial government, common rights are given some attention and two important principles are realized in this government, namely freedom and equality, and the two pillars that establish and maintain the constitutional government and the National Assembly.