بازشناسی مفهوم «عقل معاش» و وجوه آن از منظر دانشمندان اسلامی

تقسیم بندی‌های متفاوتی از عقل از نظر غایت و حوزه فعالیت وجود دارد. یکی از آن‌ها به عقل از منظر فعالیت در بعد دنیایی و آخرتی یا حیوانی و روحانی می‌نگرد و دو قسم با نام عقل معاش و عقل معاد را پدید می‌آورد. از‌آن‌جا که دین اسلام به زندگی دنیایی نگاه ویژه‌ای دارد و آن را وسیلهای جهت رسیدن به زندگی جاویدان می‌داند، اهمیت توجه به موضوع عقل معاش مشخص می‌شود.تعبیر عقل معاش در آیات و روایات به صراحت به کار نرفته و از جمله تعابیری است که در دوره های بعدی وضع شده است و تعاریف مختلفی از آن به چشم می‌خورد؛ چنان که گروهی آن را عقل اقتصادی، گروهی آن را عقل عملی یا جزئی می‌دانند. مفهوم شناسی عقل معاش، معرفتی در راستای شناسایی عقل و کارکرد آن در زندگی دنیایی از دیدگاه دانشمندان اسلامی و زمینه‌ساز بهره‌مندی صحیح، از این عطیه ارزشمند الهی است. این نوشتار پس از بیان تقسیمات کلی عقل از نظر دانشمندان اسلامی به تبیین مفهوم عقل معاش و وجوه متصور آن اشاره دارد و «معادگرا بودن عقل معاش» را شرط تحقق مفهوم صحیح آن می‌داند. ازاین‌رو، به کمال رساندن این قوه موجب می‌شود که زندگی عقلانی و حیات طیبه قرآنی تحقق یابد.

Recognition of the concept of livelihood intellect and its aspects from the perspective of Islamic scientists

There are different divisions of reason in terms of purpose and scope. One of them looks at the intellect from the perspective of activity in the worldly and hereafter or animal and spiritual dimensions and creates two types called the intellect of livelihood and the intellect of resurrection. Since the religion of Islam has a special view of worldly life and considers it a means to attain eternal life, the importance of paying attention to the subject of livelihood is clear.The interpretation of the subsistence intellect has not been used explicitly in the verses and hadiths and is one of the interpretations that has been set in the following periods and different definitions of it can be seen, such as some group is economic intellect, some group is practical intellect or. They know a little bit. After stating the general divisions of the intellect from the point of view of Islamic scholars, this article discusses the relationship between the intellect of livelihood and the intellect of the resurrection and considers &the resurrectionism of the intellect of living& as a condition for the realization of its correct meaning. Therefore, perfecting this power will lead to the realization of rational life and the life of the Qur’an.