تعامل پویایی جمعیت و توسعه از دیدگاه ابن‌خلدون

ابن‌خلدون، به‌عنوان سرشناس‌ترین متفکر اجتماعی مسلمان، نقش مهمی در شکل‌گیری آرا و نظریه‌های جمعیتی دوران ماقبل مدرن داشته است. وی مباحث و دیدگاه‌های مهمی را دربارۀ تعامل جمعیت و توسعه مطرح کرده است. ازاین‌رو، در مقالۀ حاضر ضمن مروری بر آرای جمعیت‌شناختی ابن‌خلدون، رویکرد وی دربارۀ تعامل جمعیت و توسعه، بررسی شده است. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، ابن خلدون ضمن معرفی ابعاد و مولفه‌های رشد جمعیت و گذار جمعیتی در بستر توسعه، بر تعامل پویا بین جمعیت و توسعه تاکید داشته است. همچنین، از دیدگاه ابن‌خلدون تاثیر مثبت یا منفی رشد جمعیت بر توسعه و رفاه، به ساختار و کیفیت جمعیت و نیز شرایط ساختاری جامعه بستگی دارد. از این‌رو، نظریۀ ابن خلدون دربارۀ توسعه، مبتنی بر نظریۀ جمعیت‌شناختی وی است. همچنین، ابن‌خلدون دیدگاهی چندبعدی در تحلیل رابطۀ جمعیت و توسعه داشته و نحوه و سازوکار شکل‌گیری این رابطه و خروجی آن را در ارتباط با مجموعه‌ای از شرایط پیرامونی تبیین کرده است.

The Interaction of Population Dynamics and Development from the Ibn Khaldun’s Perspective

Ibn Khaldun has played a major role in the shaping of premodern population theories. He has proposed some important issues and perspectives on the interaction of population dynamics and development. Thus, this paper attempts to explore Ibn Khaldun’s demographic perspectives and identify his approach to population and development interrelationship. The results indicate that Ibn Khaldun has introduced the dimensions and components of population growth in the context of demographic transition, and also he has discussed on the dynamic interaction of population and development. According to Ibn Khaldun, positive or negative impact of population growth on development and welfare depends on population structure and its quality on the one hand, and infrastructure conditions of society on the other hand. Therefore, Ibn Khaldun’s theory of development is based on his demographic theory. In addition, Ibn Khaldun has applied a multidimensional approach to analyze the relations between population and development. He has explained the mechanism of this relationship and its results in the connection with an array of environmental factors.