واکاوی حدود و شاخصه‌های رئالیسم علمی در معرفت اجتماعی سید جمال‌الدین اسدآبادی

در پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد نظری روش‌شناسی بنیادین، روش تحقیق اسنادی و با نگرشی تفسیری و اکتشافی، محدوده و برخی از شاخصه‌های رئالیسم علمی مندرج در معرفت اجتماعی سید جمال‌الدین اسدآبادی شناسایی شده است. سید جمال‌الدین با استفاده از بینش هرمنوتیکی و بر اساس مفاهیم قرآنی از جمله عقل، علم و جهاد تلاش کرده است ظرفیت معرفت دینی را در جهان مدرن آشکار کند. قرین بودن علم و دین یکی از اصول معرفت‌شناختی اوست. به اعتقاد سید جمال‌الدین، ضرورت کاربردی‌سازی علوم اسلامی و توجه مسلمانان به سایر روش‌های علمی از جمله روش‌های مکتب اثباتی می‌تواند در تقویت بُعد معرفتی و علمی کشورهای اسلامی و در نتیجه، احیای مجدد تمدن اسلامی سهم مهمی داشته باشد. به ‌نظر می‌رسد در پرتو منطق روش‌شناختی و معرفت‌شناختی سید جمال‌الدین، نوعی توصیه به مولفه‌های پارادایمی رئالیسم علمی می‌تواند در به‌کارگیری معرفت دینی و قرآنی در کنار سایر روش‌های علمی و تجربی مدرن سودمند باشد. همچنین از جمله ویژگی‌های عملی معرفت اجتماعی سید جمال‌الدین، روحیۀ عمل‌گرایی و پراکسیس (عقیده و جهاد) است.

Exploring the Range and Features of the Scientific Realism in Sayyid Jamāl adDin Asad Ābādi’s Social Thinking

This article tries to investigate the range and some features of scientific realism from the perspectives advocated by Sayyid Jamāl adDin Asad Ābādi. It applies grounded theory, documentary research method, and some interpretative and exploratory views. Sayyid Jamāl has tried to reveal the capacity of religious knowledge including modern world, using hermeneutics insight and Qurān’s concepts reason, knowledge, and Jihād in the Companionship of knowledge and religion is one of his epistemological principles. To Sayyid Jamāl, the necessity of practical utility of Islamic knowledge and Muslims’ attention to the other scientific approaches, as positivistic methods, can play a remarkable role for reinforcing the scientific dimension of Islamic countries, as well as reviving Islamic civilization. In the light of Sayyid Jamāl’s methodological and epistemological logic, it seems that a recommendation to adopt paradigmatic axioms of the scientific realism can be a useful way to apply religious knowledge and/or Quranic knowledge , in addition of some modern scientific and empirical methods. Furthermore, the pragmatic manner and praxis (a combination of belief and Jihād) is among the practical features of Sayyid Jamāl’s social Knowledge