تصوف و حیات اجتماعی؛ بررسی جهت‌گیری دو طریقت نقشبندی و نعمت الهی در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی در عصر تیموری

هدف از این مطالعه نشان‌دادن ابعاد اجتماعی تصوف، با تاکید بر دو طریقت نقشبندی و نعمت‌الهی است. با بهره‌گیری از تیپ‌شناسی وبر از دو تیپ عارف و زاهد، فهم جهت‌گیری طریقت‌های صوفیانه (دو طریقت مذکور) در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی مطمح نظر بوده است. دوره تاریخی مورد بررسی دوره تیموری است. این پژوهش با روش تحلیل اسناد تاریخی انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که دو طریقت نقشبندی و نعمت‌الهی در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی بسیار فعال بوده‌اند و به نظر می‌رسد تیپ‌شناسی وبر برای فهم جهت‌گیری‌های طریقت‌ها در تصوف اسلامی، ابزار کارآمدی نیست. از نظر وبر جهت‌گیری صوفیانه از تیپ جهت‌گیری عارفانه است. اما نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که جهت‌گیری طریقت‌های نقشبندی و نعمت‌الهی در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی متفاوت از تیپ‌شناسی وبر است. به نظر می‌رسد برای فهم جهت‌گیری صوفیانه در امور دنیوی تیپی مستقل از دو تیپی که وبر صورت‌بندی کرده مورد نیاز است. نتایج حاصل از این تحقیق موید نفوذ تصوف در دوره میانی در حیات اجتماعی است.