شاخص‌‌های سنجش وضعیت خانواده، مبنایی برای سیاست‌گذاری اجتماعی

شناسایی روند دگرگون‌شونده خانواده در ایران نه‌تنها به شناسایی وضعیت در حال تغییر خانواده کمک می‌کند، بلکه مسائل، نیازها و مشکلات کنونی و آینده را مشخص ساخته و چشم‌انداز روشنی از این وضعیت در اختیار سیاست‌گذاران اجتماعی قرار می‌دهد. در این مطالعه با کاربرد تکنیک تحلیل اسنادی، رویکردهای نظری درباره خانواده و نیز پژوهش‌های موجود مطالعه شده، ابعاد اصلی دگرگونی خانواده در ایران شناسایی و شاخص‌هایی برای سنجش آن پیشنهاد شده است. به‌لحاظ نظری و بر پایه مطالعات تجربی، دگرگونی خانواده عمدتا در دو سطح قابل‌طرح است؛ اول، وضعیت خانواده و تغییرات درونی آن از بعد ساختار و کارکرد، و دوم، وضعیت خانواده به‌عنوان نهادی در ارتباط با سایر نهادهای اجتماعی. به این ترتیب، شاخص‌ها در ابعاد ساختار و کارکرد و نیز روابط سیستمی خانواده مطرح شده‌اند. تحول ساختار خانواده عمدتا در گرو تغییرات در ساختار جمعیت، ازدواج و طلاق، تحرک طبقاتی، ساخت قدرت و دگرگونی جنسیتی در خانواده ملاحظه شده است. تحول کارکرد خانواده نیز با تغییر در مولفه‌های اقتصادی، تقسیم‌کار، کیفیت عاطفی و روابط خانوادگی، سلامت، خانواده‌گرایی، کارکردهای هنجاری و تحولات ارزشی در ارتباط است. تغییرات در روابط سیستمی خانواده نیز ناظر بر وضعیت خانواده در ارتباطات میان‌نهادی با نهادهای رسمی و غیررسمی است. از جمله نهادهای موردتوجه در این مقاله، نهاد آموزش، رسانه، دولت، سازمان‌های مردم‌نهاد و دولتی هستند.

Indexes for the Assessment of the Family Situation, A Basis for Social Policymaking

Studying family changes in Iran contributes to not only understanding the changing state of family, but also helps us pinpoint the issues, needs and current and future problems; it also provides social policymakers with a clear picture of this situation as well. By using documentary analysis technique, the theoretical approaches to family and conducted researches are studied. In addition, the main aspects of family transformation in Iran are identified and some indexes are proposed for its assessment. Theoretically and based on empirical studies, changes in family can be dealt with at two levels: first, the state of the family and its inner changes in terms of structure and function; second, the state of family as an institution in connection with other social institutions. Thus, the indexes are developed with regard to structure, function and the systemic relations of family. The transformation of family structure is considered as result of changes in the structure of the population, marriage and divorce, class mobility, power hierarchy and genderbased changes in the family. Changes in family function is connected with changes in the economic features, division of labor, emotional quality, family relations, health, familyorientedness, normative functions and value evolutions. Changes in the systemic relations of family are associated with the state of family in interinstitutional relations with official and unofficial institutions. Among the institutions dealt with in the present study are education, media, state, and nongovernmental and governmental organizations.