بررسی جامعه‌شناختی تاثیرات طب ایرانی - اسلامی بر نظام طب چینی (مطالعه‌ی موردی: تالیف کتاب «هوی هوی یائو فانگ» در چین)

این مقاله به بررسی عوامل جامعه شناختی و روندهای تاریخی دخیل در تاثیرگذاری طب ایرانیاسلامی بر نظام طب چینی اختصاص دارد. مقاله نشان می دهد که سیاست های داخلی و خارجی حکومت چین، جنگ­ها، رویه‌ی باج­ستانی، گسترش زبان فارسی، و تجارت از جمله مهم‌ترین عوامل موثر بر گسترش و پذیرش نظام طب ایرانیاسلامی در چین بوده است. از حیث تاریخی نیز تشکیل امپراتوری بزرگ مغول (تاسیس امپراتوری یوآن در چین و حکومت نوادگان چنگیز و ایلخانان مغول در ایران) موجب برقرار شدن رویه­های نسبتاً واحد و مشترک در دو کشور شد، و امکان تبادل فرهنگی به‌خصوص در حوزه‌ی پزشکی بین ایران و چین به اوج خود رسید. مقاله نشان می­دهد که نظام طب ایرانیاسلامی عموماً در سه شکل رواج داروها و نسخه­های طبی، تئوری­ها و فنون درمانی، و تالیف کتب پزشکی، بر نظام طب چینی اثر گذارده است. تالیف کتاب «هوی هوی یائو فانگ» به‌عنوان یک دانش‌نامه‌ی بزرگ طبِ اسلامی که مجموعه‌ی وسیعی از نسخ طبی و داروهای گیاهی ایرانی و اسلامی را دربرمی­گیرد، نقطه‌ی عطف اثرگذاری طب ایرانی–اسلامی و نفوذ و پذیرش آن در نظام طب چینی است. این کتاب در اوایل سلسله‌ی مینگ (1644-1368 م.) توسط جمعی از علما و اطبای مسلمانِ چینی به‌زبان چینی تالیف شده، و منابع آن عموماً کتب و نسخ پزشکان مسلمان نظیر ابن سینا و رازی است. به علاوه این کتاب براساس نظریه‌ی عناصر اربعه نگاشته شده که اساساً متفاوت و مجزا از نظریه‌ی عناصر پنج‌گانه در نظام شناختی چینی است. این مقاله با اتکا به جهت گیری نظری جامعه شناسی تطبیقی تمدنی علم، و براساس مطالعه‌ی اسناد و مدارک تاریخی، به‌خصوص منابع چینی نگاشته شده است.

Sociological study of the effects of Persian-Islamic medicine on Chinese medicine (Case study: the compilation of “Hui Hui Yao Fang” in China)

This article analyzes the effects of PersianIslamic medicine on Chinese medicine from a historical and sociological point of view. It suggests that the most important factors in this regard were the policies of ancient Chinese governments, wars and tributes, commerce and also the spread of Persian language. With Mogul Empire’s occupation of China and Iran (the establishment of Yuan dynasty and Ilkhanate), the cultural exchange between the two countries reached a peak. The Islamic medicine has affected the Chinese medicine through spreading Persian and Islamic drugs and prescriptions, medical theories and compiling medical books. “Hui Hui Yao Fang” has been regarded as a Chinese Islamic medical encyclopedia and one of the perfect exles of the influence of PersianIslamic medicine on Chinese medicine. The resources and master copies of the book were the works of Muslim physicians in medieval times, such the medical books of Avicenna and Muhammad Ibn Zakariyā Rāzī. The contents of the book also embodied the Persian Islamic medical theories, such as “four classical elements”. This article has applied comparativecivilizational sociology of science and has reviewed historical, especially Chinese, documents.