جامعه‌پذیری آموزشی پیش نیاز آفرینش دانش: بحثی در جامعه‌شناسی آموزش و پرورش

این مقاله با بهره‌گیری از چارچوب نظری بدیع نویسنده، و شواهد تجربی حاصل از یک پژوهش، چگونگی تاثیر عوامل جامعه بنیاد بر شکل‌‍‌گیری نظام شخصیتی ویژه مولد دانش را در بین دانش‌آموزان مورد بررسی قرار می‌دهد. بر پایه این چارچوب، در صورت تعبیه سامانه‌ای از ارزش‌ها، راهبردهای یادگیری و پشتکار آموزشی دانش آفرین در دانش‌آموزان در فرایند جامعه‌پذیری آموزشی، امکان بالقوه دانش آفرینی فراهم می‌آید. فرضیات برگرفته از چارچوب نظری با استفاده ‌از مصاحبه نظام­مند، مورد سنجش‌ قرار گر فته‌اند. نمونه، از میان دانش‌آموزان دختر سال سوم دبیرستان‌های شهر تهران در سال تحصیلی 1380 به صورت چند مرحله‌ای در 5 منطقه آموزشی و از 30  دبیرستان عادی و غیر انتفاعی به تعداد 600  دانش‌آموز و به صورت تصادفی انتخاب شده است. یافته‌ها نشان می دهند در بین متغیرهای درون سامانه‌ای، ارزش ابرازی تحصیل نقش مهمی در شکل‌گیری پشتکار آموزشی دارد. در مقابل، ارزش ابزاری نیز تاثیر منفی بر پشتکار را نشان می‌دهد. درقسمت نتایج این روابط از زاویه متغیرهای بینابینی دیگری مانند راهبردهای دوگانه سطح‌گرا و ژرف‌گرای یادگیری با پشتکار آموزشی نشان داده شده است. گفتنی است با تقویت ارزش ابرازی تحصیل در دانش‌آموزان که خود محصول جامعه‌پذیری آموزشی ویژه‌ای است که از خانواده و به ویژه مدرسه ناشی می‌شود، راهبردهای یادگیری بیشتر به سمت ژرفانگری به پیش می‌رود. با رشد و توسعه ارزش‌های ابزاری تحصیل، دانش‌آموز کمتر راهبردهای ژرفانگر را در یادگیری پیشه کرده و بیشتر به سوی راهبردهای مخالف، یعنی استراتژی‌های سطح‌گرا روی می‌آورد. محصول این شرایط تقویت نظام شخصیتی واجد پشتکار آموزشی برای دارندگان ارزش ابرازی و فاقد یا کاهش پشتکار آموزشی (با مفهوم‌سازی خاصِ مطرح شده در این مقاله) برای دانش‌آموزان دارای ارزش ابزاری و راهبرد سطح‌گرا است. پشتکاری که تصور می‌شود با مشارکت متغیرهای عمده دیگر مانند ارزش‌های آموزشی و راهبردهای یادگیری نوعی سامانه ‌دانش بنیان در نظام شخصیتی افراد را رقم می‌زند که پیش نیاز تبدیل دانش‌آموز امروز به دانش‌آفرین فردا است.

A study of educational socialization:The prerequisite of knowledge production

This paper attempts to examine the impact of social factors on the formation of Knowledge Based Personality among high school students. Knowledge Based Personality includes social values, learning strategies and educational perseverance. Theoretically, Knowledge Based Personality, which is influenced by educational perseverance, contributes to the production of knowledge in society. Methodologically, a systematic interview has been conducted among 600 female students from 3 secondary schools in 5 districts in Tehran to test the mentioned theoretical claim. Findings indicate that expressive value affects educational perseverance more positively than the instrumental value. On the other hand, instrumental value has considerable negative impact on the educational perseverance. Furthermore, an increase in the amount of expressive value affects the intensive strategies of learning. By contrast, the growing of instrumental values among female students diminishes their intensive learning strategies and makes these strategies superficial. Therefore, the combination of expressive value, educational strategies of intensive learning and educational perseverance contribute to the formation of Knowledge Based Personality.