بُعد زیباشناختی: فانتزی، میل و واقعیّت (تاملی در زیبایی‌شناسی مارکوزه)

مارکوزه در جامعه شناسی هنر خود سعی دارد پاسخی نظری برای فرضیۀ فراتاریخی فروید مبنی بر امتناع منطقی شکل گیری یک تمدنِ نا-سرکوبگر، فراهم سازد؛ فرضیه ای که بنا به آن استیلای اصل واقعیت بر ساحت کلی میل، تقدیری لایتغیّر در فراشُدهای تمدنی ست. مارکوزه اما می کوشد نشان دهد نسبت آنتاگونیستی میان میل و واقعیت، نه امری محتوم بلکه صرفا یک موقعیّت تاریخی قابل تغییر است. او با نسبی-تاریخی‌کردن مفروضات فروید، طلیعۀ یک دگرگونی تاریخی را تحت سلطۀ اصل عملکرد در تمدن معاصر مجسم می سازد که در آن کار بیگانه شده می تواند با صورت بدیلی از کار، یعنی کار زیباشناختی، جایگزین گردد؛ رویّه ای که به نوبۀ خود می تواند اصل واقعیت تثبیت شده (اصل عملکرد) را به سود شکل تازه ای از اصل واقعیّت، دگرگون سازد. مارکوزه معتقد است امر هنری آن عاملی ست که می تواند نسبت میان میل و واقعیت را به وجهی انقلابی تغییر دهد. این قوۀ انقلابی امر هنری، در بُعد زیباشناختی آن مستتر است؛ بُعدی که خود محصول معرفت فانتزیک و تخیّلی اثر می باشد. بدین ترتیب، مارکوزه مفهوم-مکانیسم روانکاوانۀ فانتزی را به مثابه عنصری رهایی بخش به تئوری خود وارد می کند؛ مکانیسمی که به سبب ماهیت عملکرد خود قادر است به مصالحه ای میان میل و واقعیت انجامیده و مناسبات آنها را، تحت یک اصل واقعیت اروتیک، باز-صورت بندی کند.

aesthetic dimension: fantasy, desire and reality (a contemplation on marcuse’s aesthetics)

in his sociology of art, marcuse seeks to provide a theoretical answer to freud’s transhistorical hypothesis of the rational refusal to form a non-repressive civilization; a hypothesis according to which, domination of the principle of reality over the realm of desire in general, is an unchangeable destiny in the processes of civilization. marcuse, however, tries to show that the antagonistic relationship between desire and reality is not a definite thing, but merely a changeable historical situation. by relativizing freudian assumptions, he visualizes the beginning of a historical transformation dominated by the principle of performance in contemporary civilization, in which alienated work can be replaced by an alternative form of work, aesthetic work; a procedure that, in turn, can transform the established principle of reality (the principle of performance) in favor of an alternative form of the principle of reality. marcuse believes that art is a factor that can revolutionize the relationship between desire and reality. this revolutionary power of art is embedded in its aesthetic dimension (formatted content); a dimension itself is the product of the fantastic and imaginative knowledge of the work of art. in this way, marcuse introduces the concept of psychoanalytic fantasy into his theory as a liberating element; a mechanism that, by its nature of performance, is able to reconcile desire and reality and reshape their relationship under an erotic principle of reality.