بازاندیشی و ازخودبیگانگی در تحصیلات دانشگاهی

امروزه آموزش دانشگاهی از تربیت متخصص فراتر رفته و به بخشی از پرورش عمومی شهروندان تبدیل شده است. منظور از «پرورش عمومی» در این مقاله عبارت است از ساخته شدن «خود». مفروض نظری مقاله آن است که «خود» حین ابراز خود ساخته می‌شود؛ یعنی حین مواجهه با جهان بیرون و ایجاد تغییر در آن. این، خودی زمینه‌مند و بازاندیش است. در مقابل خودی زمینه‌زدوده وجود دارد که منفک از جامعه و گسسته از زمینه است. از منظر چنین خودی جامعه جمع جبری مجموعۀ افراد است. این، خودِ بیگانه‌شده است. پرسش آن است که از بین دو موقعیت تحصیلیِ «علوم طبیعی» و «علوم انسانی» در کدام موقعیت امکان بیش‌تری برای ساخته شدن خود زمینه‌مند و بازاندیش وجود دارد؟ پژوهش از طریق مصاحبۀ عمقی با دانشجویان انجام شد. دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران به عنوان نمایندۀ فضای علوم انسانی و دانشکدۀ فنی دانشگاه تهران به عنوان نمایندۀ فضای علوم طبیعی درنظر گرفته شد و از هر دانشکده با 15 دانشجو مصاحبه شد. نتایجِ تحلیل مصاحبه‌ها نشان داد که موقعیت تحصیل در فضای علوم اجتماعی امکان بیش‌تری برای پرورش خود بازاندیش و زمینه‌مند فراهم می‌آورد.

reflexivity and alienation in academic training

nowadays academic training has gone beyond educating technicians and has become a part of common training. “common training” here is seen as “making the self”. our theoretic assumption is that self can be made through expressing itself; namely through confronting the world, and through making changes in its context. this is a reflexive self. in contrast there is an alienated self which is isolated from the society and detached from its context. from such point of view society is seen as simple summation of independent individuals. this is an alienated self. the question is that among two situations, the situation of educating at the sphere of natural sciences and at the sphere of human and social sciences, in which one is it more possible to make a reflexive self? the research has been conducted via deep interviews with students. social science faculty of university of tehran was selected as a sample for human science disciplines and engineering faculty of university of tehran as a sample for natural science disciplines. 15 students of each faculty were interviewed. the results showed students who are training in social science faculty, have a more reflexive and contextual understanding of the self.