مفهوم‌پردازی مسئولیت‌پذیری اجتماعی: از اخلاق تا کنشگری در دوران مدرن

مشکلات عملی زیادی در کاربست عمومی اصطلاح مسئولیت اجتماعی وجود دارد و این مسئله از سطح مفهومی نشات می گیرد که دچار تناقض های زیادی است. هدف این مطالعه واکاوی و مفهوم پردازی مسئولیت پذیری اجتماعی به منظور سنجش دقیق تر است. بدین منظور تحقیقات و مطالعاتی که در ایران در این حیطه انجام شده است با روش تحلیل محتوای کیفی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های این مطالعات که اساسا با روش پیمایش صورت گرفته است نشان از تناقض هایی دارد. استدلال محکمی که می توان برای این مسئله اشاره کرد عدم تطابق نتایج پیمایش های مسئولیت‌پذیری و واقعیتهای انضمامی در حوزه مسئولیت پذیری اجتماعی است. مصداق های فراوانی در این خصوص وجود دارد رشد خصوصیات اخلاقی منفی، عدم کنشگری در مشکلات و مسائل، وضعیت نابسامان و ناامیدکننده محیط زیست در ایران و ... نمونه هایی از این موضوع هستند. اخلاق، نقطه اتصال مسئولیت پذیری به جامعه مدرن است. جامعه ای که به شدت در ورطه مصرفگرایی و سرمایه داری فروغلطیده است و این فرآیند در طی مسیر خود، انسانهایی بی تفاوت، غیرمسئول و خودمدار تربیت کرده است. اگر مسئله اخلاق را در موضوع مسئولیت پذیری اجتماعی نقطه کانونی در نظر بگیریم به زعم لویناس و باومن خواهیم توانست تا محرکهای جامعه مدرن را درک و برای آن چاره جویی کنیم. اخلاق از طریق سیستم های اقتصادی، سیاسی و نهادهای اجتماعی و مدنی در جامعه عمل می کند به طوریکه وضعیت اقتصادی در جامعه در کنش اخلاقی افراد تاثیر می گذارد و از طریق همین کنش ها به پیرامون خود حساس شده و متعهدانه به پیگیری و حل آن دست می زنند. شکل گیری اخلاق و مولفه های آن نزد افراد، از ارتباط چندوجهی بین الزامات زندگی مدرن، بازنمایی مسائل اجتماعی و اخلاقی از طریق رسانه ها و ... و نیز عملکرد باثبات و صحیح نهادهای جامعه برخوردار است. انقطاع تجربه در دنیای جدید با پیچیدگی های خاص خود، اجازه شکل گیری تفکر درباره وضعیتهای ناگوار و کنشگری علیه شرایط تاریخی جاگیرشده در جامعه مدرن را نمی دهد. حال، اگر این فرد دارای این ظرفیت باشد امکان اقدام های درمان بخش فراهم خواهد شد.