مطالعه‌ای بر پیدایش هنر سکه دوزی در پوشاک زنان ایرانیِ دورۀ صفویه

استفاده از پوشاک سکه دوزی شده طی پنج قرن اخیر در لباس زنان ایرانی به‌عنوان یک فرهنگ وارداتی رایج گردید، این پژوهش در پی ریشه یابی خاستگاه اصلی و چگونگی ورود این هنر و نحوه گسترش این آرایه در پوشش زنان ایرانی است، آغاز ورود مسکوکات بر روی لباس زنان ایرانی از دوره صفویه بوده است. تبیین عوامل رواج این هنر در پنج قرن اخیر ایران نیز بخشی از هدف پژوهش حاضر خواهد بود. استفاده از سکه با طرح پرندگان، با تصور دریافت نیروهای نهفته در نقوش حک ‌شده در سکه‌ها که با اعتقادات شمنی آمیخته ‌شده بود، باوری را در میان زنان ایرانی ایجاد کرد که منجر به استفاده گسترده از سکه دوزی در میان این زنان گردید. این مقاله با شیوه توصیفی-تحلیلی و بر اساس نظریه گفتمان قدرت میشل فوکو جهت دستیابی به زمینه‌های پذیرش فرهنگ وارداتی سکه دوزی در میان زنان قاجار، صفوی و ماقبل آن نگاشته شده. نتایج حاصله موید آن است که در پی آشنایی زنان ایرانی با پوشش سکه دوزی زنان اقوام ترک که در دوره صفویه تحت عنوان قزلباش به شکلی گسترده به ایران وارد شدند با همان هدف دریافت نیروهای ماورائی نقوش مندرج در سکه‌ها، مبادرت به استفاده از سکه ‌هایی با نقوش جدید با هویت و ماهیت ایرانی از قبیل بز، ماهی، مار و شیر نمودند که در فرهنگ ایرانی مقدس شمرده می‌شدند.

A study on the emergence of the art of coin embroidery in Iranian women’s clothing during the Safavid era

The use of coin-embroidered clothing in Iranian women’s clothing became common during the last five centuries as an imported culture. Explaining the factors of popularization of this art in the last five centuries of Iran will also be part of the purpose of this research. The use of coins with the design of birds, with the idea of receiving hidden forces in the designs engraved on the coins, which was mixed with shamanic beliefs, it created a belief among Iranian women that led to the widespread use of coin embroidery among these women. This article has been written in a descriptive-analytical manner and based on Michel Foucault’s theory of power discourse in order to achieve the acceptance of the imported culture of coin embroidery among Qajar, Safavid and pre-Qajan women. The results confirm that following the acquaintance of Iranian women with the coin-embroidered cover of Turkish women who entered Iran extensively during the Safavid period under the name of Ghezelbash, with the same goal of receiving transcendental forces, the motifs on the coins were used. They made new designs with Iranian identity and nature, such as fish, which were considered sacred in Iranian culture.