تحلیل روان‌شناسانه رمان زقاق المدق اثر نجیب محفوظ

زقاق المدق یکی از رمان‌های معروف نجیب محفوظ است که در آن حوادث مربوط به زمان جنگ جهانی دوم به تصویر کشیده شده است. در این رمان شخصیت‌های متفاوتی وجود دارند که از طبقات اجتماعی مختلفی هستند. این جستار برآن است بر‌اساس اصول نقد روان‌شناسی و نظریه‌های شخصیت به تحلیل ادبیروان‌شناسی این رمان بپردازدوگونه‌های شخصیتی این رمان و ویژگی‌های خاص آن‌ها را واکاوی و هدف نجیب محفوظ از خلق چنین شخصیت‌هایی را بیان کند. این نوشتار بر اساس شیوۀ توصیفی تحلیلی انجام گرفته است.اینگفتار در‌صدد پاسخ به این پرسش‌ها نیز هست: هدف «نجیب محفوظ» از خلق چنین گونه های شخصیتی چیست؟. چه عواملی در ساخت و شکل گیری شخصیت‌‌های این رمان تاثیر بیشتری دارند؟. کشمکش دنیای درونی «حمیده» چگونه شکل می‌گیرد و نتیجۀ آن چیست؟. عوامل گرایش «حسین کرشه» به حس برتری طلب انتقام جویانه چیست و سرانجام او چگونه است؟. رفتارهای ناهنجار و دیگر آزار «زیطه» به چه شکل‌هایی نمود می‌یابند؟. رفتارهای پارانوییدی «سلیم علوان» چگونه بروز می‌کنند و چه تاثیری بر زندگی او دارند؟ بر اساس یافته‌های پژوهش نجیب محفوظ در این رمان به مسائل روانی و شخصیتی بسیار توجه کرده است. او با خلق گونه‌های شخصیتی مختلف فضای ناگوار اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی جامعۀ مصر در دهه سی میلادی و جنگ جهانی دوم را به نمایش می‌گذارد و مشکلاتی را که مردم این جامعه با آن درگیر هستند به خواننده منتقل می‌کند و بازتاب این شرایط نامساعد را در قالب شخصیت‌های رمان نشان می‌دهد. شخصیت‌های این رمان همگی دچار فرجام ناخوشایندی می‌شوند که متاثر از وضعیت بحرانی این دوران است.