فراخوانی عناصر روایتی هزارویک شب در رمان «بدر زمانه» مبارک ربیع

دیرزمانی است که هزار و یک ‌شب، به‌عنوان میراث ادبی، الهام‌بخش آثار نویسندگان متعددی در شرق و غرب قرارگرفته است. بی‌شک نویسندگان معاصر جهان عرب نیز برای بیان دغدغه‌های فکری، رنج‌ها و خواسته‌های خود و جوامعشان، از سرمایه‌های داستانی این شاهکار ارزشمند به دور نمانده‌اند. مبارک ربیع نویسنده‌ مغربی، در‌ رمان بدر زمانه، دو حکایت را در پی هم آورده که در حکایت دوم با بهره‌گیری‌های هنرمندانه از داستان شهرزاد و شهریار، اثری اجتماعی تربیتی خلق کرده است. پی بردن به انگیزه‌ نویسنده در الهام گیری از هزار و یک ‌شب به ویژه افسانه‌ شهرزاد و دریافت عناصر روایتی که اغلب همسو با عناصر روایتی این شاهکار شکل‌گرفته، ضرورت انجام پژوهش حاضر را به روش توصیفی تحلیلی تبیین می‌سازد. به نظر می‌رسد که ساختار روایتی اثر باوجود شخصیت‌هایی همچون شهراموش و بیروز و ...، صحنه‌پردازی‌هایی که در زمان و مکان بسیار دور، ناشناخته و گاه هراس‌انگیز رخ‌داده، تعدد دو حکایت واقعی و اسطوره‌ای که به‌تناوب آورده شده، طرح حکایت اسطور‌ه‌‌ای دوم  با رابطه علی و معلولی و زبان روایت که بر نقل و قول شفاهی متکی است   در پیوند با هزار و یک‌ شب و افسانه‌ شهرزاد قرار دارد. پیرامون محتوای اثر باید گفت نویسنده با توجه به آموزه‌های جامعه‌شناسی و روان‌شناسی‌اش و در پیوند با محتوای داستان شهرزاد و شهریار، مسائل تربیت کودک، منزلت زن و خردورزی وی، نقش رهبر جامعه  در سعادت یا ناکامی مردمان و رویارویی دو نیروی خیر و شر را مورد اهتمام قرار داده است.

Tracking the narrative elements of A Thousand and One Nights in the novel Badr-e Zamaneh by Mubarak Rabie

Since long, A Thousand and One Nights, as a legacy of folk literature, has inspired the works of many authors everywhere in the world. Contemporary writers in the Arab world have certainly not missed the fictional assets of this valuable masterpiece to express their intellectual concerns, sufferings, and desires. Mubarak Rabie, the writer of the novel Badre zamaneh,  has integrated the two anecdotes into one theme. He has created a socioeducational work with artistic uses of Shahrzad and Shahriar’s story. Using a descriptiveanalytical method, the present research seeks to understand the author’s inspiration from A Thousand and One Nights, in particular the legend of Shahrzad, and then detect the narrative elements that are often in line with those of this folk masterpiece.  As it seems, the story in the work, despite characters such as Shahramush and Bayruz, takes place in a very distant, unknown, and sometimes frightening time and place. The multiplicity of the two real and mythical anecdotes, the causal relationships and the language of the narration that resembles oral narration connect Badre Zamaneh to A Thousand and One Nights and the myth of Shahrzad. In terms of the content, the author is interested in the sociology and psychology of Shahrzad and Shahriar’s story, the issue of child rearing, the status of woman and her rationality, and the position of the community leader in providing people with happiness and failure. He has focused on the confrontation between good and evil forces.