نشانه‌شناسی قصیده بلقیس نزار قبانی بر اساس نظریه خوانش اکتشافی و پس‌کنشانه مایکل ریفاتر

نشانه‌شناسی از نظریات تحلیلی نیمه دوم قرن بیستم است. مایکل ریفاتر، منتقد فرانسوی تبار آمریکایی، با کتاب نشانه‌شناسی شعر، این نظریه را برای خوانش شعر پیشنهاد کرد که بر اساس آن می‌توان شعر را با دو خوانش اکتشافی و پس‌کنشانه مورد بررسی قرار داد. خوانش اول، معانی محوری شعر را مورد بررسی قرار می‌دهد اما در خوانش دوم، با توجه به دلالت‌های زبانی، پس از بررسی عناصرغیردستوری، ارتباط درونی عناصر متن، در قالب انباشت و منظومه‌های توصیفی تبیین شده، پس از آن، خواننده به دریافت هیپوگرام‌ها روی می‌آورد و درنهایت این مباحث به دریافت و کشف شبکه ساختاری شعر می‌انجامد.این جستار، که مبتنی بر روش توصیفیتحلیلی است، با تکیه بر نظریه ریفاتر به خوانش بخشی از قصیده «بلقیس» از نزار قبانی شاعر معاصر سوری می‌پردازد. خوانش اکتشافی این قصیده بیانگر این است که شاعر با اشاره به کشته شدن بلقیس، سعی دارد با کلامی عاشقانه، به رثای محبوب بپردازد. اما خوانش پس‌کنشانه نشان می‌دهد، شعر بلقیس دارای دو انباشت و منظومه توصیفی است. در انباشت اول مقصود همان محبوب و منظومه توصیفی آن وطن است و در انباشت دوم مقصود امت عربی و منظومه توصیفی آن هویت عربی است که شاعر با نمادسازی، به جامعه خویش نیز اشاره می‌کند در نهایت شبکه ساختاری به کمک خواننده می‌آید. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد رویکرد ریفاتر بر قصیده بلقیس منطبق بوده و می‌توان به‌ وسیله این الگو، دلالت‌های عمیق‌تری از جمله عشق، زن، هویت ملی، وطن، آزادی، مبارزه با استبداد و عقب‌ماندگی را از این قصیده برداشت کرد.

Semiotic analysis of the ballad ‘Belgique’ by Nazar Qobbani based on the Michael Reifatore’s exploratory reading theory

Semiotics is one of analytical approaches devised in the second half of the twentieth century. A FrenchAmerican critic, Michael Riftard, wrote a book on poetry semiotics and suggested that a poem can be dealt with through exploratory and reciprocal readings. The first reading examines the central meaning of the poem. In the second reading, with regard to linguistic implications, after the elements of negation are examined, the inner connection of the elements of the text is explained in the form of accumulation and descriptive systems. Then, the reader receives the holograms. Ultimately, these discussions lead to the reception and discovery of the structural network of the poem. This study is based on a descriptiveanalytical method and aims at the reading of a part of the Belghyse poem by Nizar Qobbani, a Syrian poet. The exploratory readings of this verse indicate that the poet refers to the death of Belghyse so as to express his love for the beloved with romantic words. The reciprocal reading, however, shows that this poem has two accumulations and descriptive systems. In the first accumulation, the beloved is intended, and the descriptive system of that is homeland. In the second accumulation, Arab nations are intended, and the descriptive system of that is Arab identity. The poet refers to his community with symbolism. Finally, the structural network comes to help the reader. The findings of the research show that Reifatore’s approach is in line with the Belghyse allegory, which can be used to take deeper insights into such issues as love, woman, national identity, homeland, freedom, struggle against despotism and backwardness.