درجه‌‌بندی و چینشِ متون آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان بر پایه‌ی گذرایی و استعاره‌ی دستوری

درجه‌‌بندی و چینش مطالب درسی، از مسائل مهم انواع برنامه‌های درسی در تهیه و تدوین متون آموزشی محسوب می‌شود. هدف پژوهش حاضر، ارائه‌ی الگویی جدید در زمینه‌ی درجه‌بندیِ بندها در متون آموزشِ زبان فارسی از طریق پارامترهای «گذرایی» و «استعاره‌ی دستوری» است. بر این اساس، پرسش‌های این پژوهش عبارتند از: 1) ارزیابی میزان گذراییِ هر یک از بندها در متن و همچنین، بررسی کاربرد انواع استعاره‌های دستوری و صورت متجانسِ آن‌ها چه کمکی به درجه‌بندی و چینش بندها در متون آموزش زبان فارسی خواهد کرد؟ 2) آیا متون پیکره‌ی تحقیق به لحاظ درجه‌بندی و چینشِ مطالب با این ابزارها مطابقت و همگرایی دارند؟ فرضیه‌ها نیز بدین ترتیب خواهند بود: (الف) ارزیابی میزان گذرایی بندها کمک می‌کند تا درجه‌بندی و چینش متون آموزشی براساس پیوستارِ گذراییِ بندهایِ با گذراییِ بسیار بالا، بالا، نسبتاً بالا، متوسط، نسبتاً متوسط و پایین تعیین گردد؛ یعنی بندهای با گذرایی بسیار بالا، در سطح پایه‌ی زبان‌آموزی و به تدریج در سطوح بعدی، گذرایی با مقیاس‌های بعدی باید لحاظ شوند. (ب) متون آموزش زبان فارسی در پیکره‌ی مورد پژوهش، به لحاظ درجه‌بندی و چینش مطالب چندان با ملاک گذرایی و استعاره‌ی دستوری همگرایی ندارند. در پژوهش حاضر، بندهای متون کتاب «خواندن و درک مطلب فارسی (دوره‌ی پایه)»، تالیف جعفری و همکاران (1391) از طریق ده پارامتر هاپر و تامپسون (1980) درجه‌بندی شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که میزان گذرایی بندهای متون کتاب مذکور نسبتاً پایین است و تعداد زیادی استعاره‌ی دستوری اسم‌سازی و وجهیت در کتاب مذکور به‌کار رفته است؛ در حالی که در سطح پایه، متن باید حاوی بندهایی با میزان گذرایی بالا باشد و همچنین، براساس نظریه‌ی زبان‌‌بنیادِ هلیدی (1993)، استعاره‌ی دستوری باید در سطح پیشرفته‏ آموزش داده شود.

Grading and Sequencing the Texts of Persian Language Teaching to Non Persian Speakers Based on Transitivity and Grammatical Metaphor

Grading and sequencing of texts, based on Krahnke’s view (1987) is one of the important issues in all syllabi. This research’ aim is to present a new pattern for grading and sequencing Persian clauses through transitivity and grammatical metaphor parameters. So, the research questions are: 1) To what extent, can the assessing the degree of transitivity of each clause and also, investigation the use of all kinds of grammatical metaphors and their congruent forms help the grading and sequencing of clauses in Persian texts? 2) Do the texts of this research’s corpus, with regard to grading and sequencing, agree and converge with these instruments?  The research’s hypotheses are: (a) Distinguishing the degree of transitivity of clauses can help us to determine the grading and sequencing of texts based on transitivity continuum of clauses: higher, high, relatively high, middle, relatively middle and low. Namely, clauses with higher degree of transitivity should be included in texts at the basic level of language learning and gradually, clauses with lower degree of transitivity should be included at the other levels. Also, grammatical metaphors can’t be used at the basic level. (b) The texts studied in this research with regard to grading and sequencing don’t converge with degree of transitivity and grammatical metaphor criterion. In this research, the clauses of the book Persian Reading and Comprehension for Non Iranian Language Learners (Elementary Level) (1391) was analyzed and graded based on Hopper and Thompson’s 10 parameters (1980). Findings show that the degree of transitivity of clauses in this book are relatively low and of two kinds of grammatical metaphor, namely nominalization and modality are largely used in this book, While, at the elementary level of language learning, texts should be consisted of clauses with high degree of transitivity and also, according to the Haliday’s theory (1993), grammatical metaphor should be taught at the advanced level, not elementary level