بازنماییِ دین در کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان

از آن‌جا که دین در جامعه‌ی ایران به‌عنوان بخشی مهم از فرهنگ ایرانی به شمار می‌رود و تعداد زیادی از فارسی‌آموزانِ غیرایرانی نیز زبان فارسی را جهت ادامه‌ی تحصیل در رشته‌هایِ دینی می‌آموزند، پژوهش حاضر به بررسی نحوه‌ی بازنمایی و ارائه‌ی عناصر دین به فارسی‌آموزان در چهار کتاب‌ آموزش فارسی به غیرفارسی‌زبانان در سطح پیشرفته می‌پردازد. این کتاب‌ها عبارتند از جلد هفتم کتاب آموزش فارسیِ جامعه‌المصطفی، جلد ششم کتاب آموزش فارسیِ جامعه‏الزهرا، جلد چهارم کتاب آموزش زبان فارسی (آزفا) و جلد چهارم مجموعه‌ی آموزش فارسی (تاریخ فرهنگ و تمدن ایران) تالیف صفارمقدم. به منظور انجام پژوهش، گفتمان دینی در این کتاب‌ها در سه حوزه‌ی «اسلام»، «سایر ادیان» و «گفتمان دینیِ» بی‌نشان طبقه‌بندی شده است. سپس نحوه‌ی بازنمایی هر گفتمان از طریق فرایندهای «فرانقش اندیشگانی» (طرح ‌شده از سوی هَلیدی)، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج، حاکی از غالب ‌بودنِ «گفتمان دینیِ اسلامی» در کتاب‌های جامعه‌المصطفی و جامعه‌الزهرا، «گفتمان دینیِ سایر ادیان» در کتاب آزفا و «برابری سه گفتمان دینیِ بی‌نشان، اسلامی و سایر ادیان» در کتاب صفارمقدم است. در کتاب‌های مورد بحث، گفتمانِ اسلامی بیشتر با «فرایندِ مادی» بازنمایی شده که نشانگر معرفیِ اسلام به‌عنوان بخشی عملی، واقعی و پویا از زندگی و فرهنگ مردم ایران است. در گفتمان دینیِ بی‌نشان و گفتمانِ سایر ادیان، فرایند غالب، «فرایند رابطه‌ای» است که حاکی از شناساندن سایر ادیان و شناساندن دین به فارسی‌آموزان است. کتاب‌های جامعه‌المصطفی و جامعه‌الزهرا با اهداف دینی تالیف شده‌اند و گفتمان دینیِ این دو به لحاظ بسامد، ترتیب و پراکندگی فرایندها به یکدیگر شباهت دارد. گفتمان دینیِ اسلامی در کتاب صفارمقدم و کتاب آزفا، حاکی از تاکید نویسندگان بر جایگاه ایرانیان در دین اسلام و تاثیر آنان بر شکوفاییِ اسلام است.

Religion Representation in Textbooks for Teaching Persian to Non Iranian Language Learners

Taking into account the importance of religion as an important part of the Iranian culture as well as Persian learners’ tendency towards religious studies, the present research aims to examine the extent to which religion is represented in selected textbooks of teaching Persian language to other languages speakers. Those textbooks included Teaching Persian in Al Mustafa university (Vol. 7), Teaching Persin  in Al Zahra university (vol. 6), AZFA (Vol. 4),  and the History of Iranian Culture and Civilization written by Saffar Moghaddam (Vol. 4). The religious discourses of selected sles were classified in three semantic fields of Islamic other religions and neutral discourses. Subsequently, the representation of each discourse was examined based on Halliday’s Systemic Functional Grammar (SFG). The findings showed that Islamic religious discourse was dominant in Al Mustafa and Al Zahra books, while the other religions discourse was dominant in AZFA however, the equality of three semantic fields in Saffar Moghaddam’s book was reported. The representation of Islamic discourse through material process indicated that Islam has been portrayed as a practical part of the Iranian lifestyle. The relational process was dominant in the neutral and other religions discourses which indicate attempts to introduce other religions to Persian language learners. The Islamic discourse in Al Mustafa and Al Zahra books was identical in terms of the frequency, order, and distribution of processes. The Islamic discourse in AZFA and Saffar Moghaddam textbooks shows the Iranians position in Islam and the crucial role they played in Islam’s progress.