واژه‌ در کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیر‌فارسی‌زبانان: پژوهشی پیکره‌بنیاد

پژوهش حاضر با استفاده از روش‌ها و ابزارهای زبان‌شناسی پیکره‌ای، به سنجش میزان هم‌پوشانی و انطباق واژه‌های ارائه شده در کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیر‌فارسی‌زبانان، با پُربسامدترین واژه‌های زبان‌ فارسی، می‌پردازد. بدین منظور، براساس متن‌های موجود در پایگاه داده‌های زبان فارسی، یک پیکره‌ی زبانی متوازن طراحی شد و پُربسامدترین واژه‌های آن به‌عنوان مبنای کار قرار گرفت. همچنین، سه عنوان از کتاب‌های پرکاربرد در مراکز آموزش زبان فارسی به غیر‌فارسی‌زبانان، انتخاب شدند. بر همین اساس، 5000 واژه‌ی پُربسامد هر یک از کتاب‌های مذکور، به پنج گروهِ هزار‌واژه‌ای دسته‌بندی شد و هر یک از این گروه‌ها به ‌مثابه ی یکی از سطوح زبان‌آموزی تلقی گردید. درنهایت، گروه‌های پنج‌‌تاییِ فهرست واژگانی هر کدام از کتاب‌ها با گروه‌های متناظر با آن ها در فهرست واژگانی پیکره‌ی زبانی مرجع/ مبنا مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج و یافته‌های پژوهش نشان داد که به‌لحاظ سطوح زبان‌آموزی، میزان هم‌پوشانی واژگانیِ هر یک از پنج گروه‌ هزار‌واژه‌ای برگرفته از کتاب‌ها با گروه‌های متناظر آنها در پیکره‌ی مبنا بسیار پایین است؛ حتی در گروه اول که انتظار می‌رود به‌ دلیل حضور تعداد زیادی از واژه‌های نقشی در آن، هم‌پوشانی واژ‌گانی به سمت %100 میل کند،‌ در بالاترین میزانِ هم‌پوشانی (یعنی در کتاب رسولی/ جامعه‌الزهرا) این هم‌پوشانی حدود %55 بود. در سایر سطوح واژه‌آموزی، مثلاً گروه پنجم، میزان همپوشانیِ واژگانی با پیکره‌ی مبنا، حتی به زیر %2 نیز تقلیل ‌یافت. درنهایت، یافته‌های پژوهش، ما را به این جمع‌بندی رهنمون ساخت که کتاب‌های آموزش زبان ‌فارسی به غیر‌فارسی‌زبانان در بعضی از سطوح زبان‌آموزی حتی تا %2 نیز با پیکره‌ی مورد نظر این پژوهش هم‌پوشانی ندارند. همچنین، یافته‌ها نشان داد، چنانچه موضوع سطوح زبان‌آموزی را نیز کنار بگذاریم و صرفاً به پوشش پُربسامدترین واژه‌ها در کتا‌ب‌ها بپردازیم، واژه‌های ارائه شده در کتاب‌ها کمتر از %50 از هم‌پوشانی با پیکره‌ی مورد نظر این پژوهش برخوردار هستند.