نقد آراء مفسران درباره واژه «هلوع» در آیه 19 معارج

خدای متعال در قرآن کریم، صفات عقلانی و نفسانی انسان را تبیین کرده است. یکی از این اوصاف صفت »هلوع « است که در آیۀ 19 سورۀ معارج به آن اشاره شده است. »هلوع « از اوصاف نفسانی است که مسئلۀ حریص بودن آدمی را مطرح می نماید. مفسران فریقین در پاسخ به این سوال که آیۀ مذکور در مقام ذمّ انسان است یا در مقام مدح او یا به امر دیگری اشاره دارد، نظرهای متفاوت وگاه متضادی را ارائه کرده اند. اکثر آنها معتقدند که آیه موردنظر در توبیخ انسان وارد شده است؛ در مقالۀ پیش رو این دیدگاه ها با استناد به دلایل قرآنی، روایی و عقلی مورد نقد و بررسی قرار گرفته و نظر راجح، مدلل گشته است. نتیجه اینکه آیه مورد بحث، به توصیف انسان پرداخته است؛ به این معنا که صفت »هلوع « از ابزار کمالی است که خدای سبحان در انسان تعبیه نموده است، به طوری که با تامّل در لفظ »خُلِقَ « ـ که ناظر بر تکوین انسان است ـ و با تاکید بر سیاق آیات، می توان بسیاری از کمالات انسانی از جمله فداکاری، انفاق و ... را در گرو حرص ذاتی انسان، اثبات نمود.