عقل‌گرایی در تفسیر آیات از منظر سید رضی و زمخشری

سید رضی و زمخشری از مفسرانی هستند که با رویکرد عقل گرایی به تفسیر آیات قرآن پرداخته اند، اما این رویکرد نشات گرفته از دو مبنای متمایز از هم است. زمخشری بر مبنای اصول عقلی اعتزال و اصل تاویل به سراغ تفسیر آیات رفته، درحالی که سید رضی بر مبنای جایگاه عقل در گفتمان تشیع و با توجه به محدودیت آن صرفا عقل را به مثابه ابزاری در تفسیر نگاه کرده است. رویکرد سید رضی در آیات 7 و 8 سوره آل عمران، قرآن محور همراه با نوآوری است، حال آنکه زمخشری در هر دو آیه از سنت سلفی معتزلیان تبعیت کرده است. در آیات 60 و 61 این سوره رویکرد سید رضی بر اساس کتاب محوری و سنت مداری همراه با بهره گیری از نکات ادبی است، اما زمخشری با استفاده از عقل منبعی و شواهد تاریخی به تفسیر آیات مزبور پرداخته است، افزون بر این در تفسیر این دو آیه نشانه هایی از اندیشه کلامی معتزله به همراه نوعی تعصب مشاهده می شود.

Seyyed Razi and Zamakhshari on Rationalism in Commenting Quranic Verse

Seyyed Razi and Zamakhshari are among those commented Quranic verses with a reasonable approach, the approach, however, has come from two different foundations. Zamakhshari has taken the approach on the basis of E`tezal rational principles and hermeneutics, while Seyyed Razi has founded his approach on the place of reason in Shiism and, regarding the limitations of reason, considered it only as a means in commentary. Therefore, Razi`s approach, when commenting the verses 7 and 8 of Ale Emran has led to innovation; Zamakhshar, however, has followed Mu`tazelite tradition under the two verses. The Shiite commentator`s approach in the verses 60 and 61 of Ale Emran is based upon the holy Book and tradition as well as using literature points; the Mu`tazelite scholar, however, has relied his commentary on reason and historical evidences. In addition, there may be found traces of Mu`tazelite theological thought as well as a kind of fanaticism in his comment.