بازتبیین مفهوم «صراط» در تفاسیر عرفانی پیش از ابن عربی و مقایسه آن با دیدگاه تفسیری- عرفانی ابن عربی

مفسران با گرایش عرفانی بر اساس اندیشه و روش عرفانی خویش، مفاهیم مختلفی برای آن گفته اند. مساله پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای؛ بررسی مفهوم «صراط» در آیات قرآن و تفسیر و تاویل آن از تفاسیر عرفانی پنج عارف پیش از ابن عربی: سهل بن عبدالله تستری، ابوعبدالرحمان سلمی، ابوالقاسم قشیری، رشیدالدین میبدی و روزبهان بقلی شیرازی، همچنین مقایسه اجمالی آن با دیدگاه ابن عربی است. یافته های پژوهش گویای آن است که مفاهیم و مصادیق متعددی برای «صراط» ذکر شده است که عبارتنداز: هدایت و سعادت، اقامه عبودیت، معرفت حق، مشاهده و مکاشفه، دعوت عام و خاص، سیر و سلوک عارفانه، شریعت الهی. تمام موارد یاد شده؛ بیانگر مسیری است که در راستای معرفت حق تعالی، جهت رسیدن به هدایت، تکامل و سعادت انسان مطرح است که می توان آن را منطبق با دیدگاههای تفاسیر نقلی دانست. باری دیدگاه ابن عربی در برخی تبیین ها از صراط همسو با دیدگاه عارفان قبل از خود است ولی بر اساس مبنای وحدت وجودی وی تفسیری که از صراط ارائه می کند بر همه موجودات و انسانها چه مومن و چه غیرمومن منطبق است هرچند در برخی از تحلیل هایش صراط را به عنوان صراط خاص یا صراط محمدیه برای اوحدی از افراد منطبق می داند. 

re-explanation of the meaning of sarat in mystical interpretations before ibn arabi and its comparison with ibn arabi's interpretation-mystical opinion.

sarat is one of the words of the holy qur’an, which mystical commentators have given many meanings to according to their mystical thought and method. this research is descriptive-analytical and according to library sources; to examine the concept of sarat in the verses of the qur’an and its interpretation and interpretation from the mystical interpretations of five scholars before ibn arabi: sahl ibn abdullah tustari, abu abd al-rahman solami, abu qasim qashiri, rashid al-din meibudi and rozbahan bagli shirazi, as well as a brief comparison the findings of the research show that several concepts and examples have been mentioned for sarat such as: guidance and happiness, establishment of servitude, knowledge of the truth, observation and revelation, general and specific calling, mystical path and conduct, and divine law. all these things; it represents the path that is in line with divine knowledge, to reach the guidance, evolution and happiness of man, which can be considered in accordance with the opinions of hadith interpretations. ibn arabi’s opinion in some explanations of sarat agrees with the opinion of the mystics before him, but according to the basis of existential unity, his interpretation of sarat is applicable to all creatures and human beings, whether believers or non-believers. however, in some of his analyzes, he considers the path as a special path or muhammadiyah path for some people.