نقد باورداشت حاکمیت تفکر پدرسالاری بر آیات قرآن کریم با تاکید بر دیدگاه محمد بامیه

ازجمله شبهات مطرحِ ناظر به روح کلی حاکم بر آیات قرآن کریم، سیطره تفکر پدرسالاری در آیات اجتماعی است. یکی از مدخل‌های دایره المعارف لیدن که به این موضوع پرداخته، مدخل «پدرسالاری» اثر محمد بامیه، نویسنده و پژوهشگر در حوزه اسلام است. وی با هدف کشف دیدگاه قرآن مجید درباره پدرسالاری، اشارات قرآن به پدرسالاری را به سه موضوعِ نقش‌های اقتدار پدرسالارانه در مناسبات عادی اجتماعی، پدر به منزله شخصیت دینی آرمانی و صفات پدرسالارانه و الوهیت تقسیم می‌کند و با استناد به آیات قرآن و برخی منابع، نظراتی را در این سه بخش مطرح می‌نماید. پژوهش حاضر با هدف نقد چنین باورداشتی، به تبیین دیدگاه حقیقی قرآن نسبت به پدرسالاری، می‌پردازد. یافته‌ها حاکی است برتری و تبعیت محض که دو مولفه اصلی پدرسالاری در نگاه غربی است، در قرآن و اسلام جایگاهی ندارد و اسلام نسبت به مدیریت پدر در خانواده، دیدگاه مستقلی دارد که با توجه به دو مفهوم قوامیت و ولایت شکل می‌گیرد؛ در نتیجه مشخص می‌شود در مدخل مذکور علی‌رغم وجود برخی گزارش‌های صحیح، ادعاهای نادرستی، مانند مطلوب بودن پدرسالاری در قرآن کریم مطرح شده است که با استناد به آموزه‌های وحیانی رد می‌شود و مدخل مذکور به دلیل وجود اشکال‌هایی مانند برداشت‌های سطحی و نادرست از آیات، خلط مبحث و عدم‌استفاده مکفی از منابع معتبر اسلامی، دچار ضعف علمی است.

a criticism of the belief in the dominance of patriarchal thought on the verses of the holy quran with an emphasis on mohammed bamyeh` view

among the doubts raised regarding the general spirit governing the verses of the holy qur’an is the dominance of patriarchal thought in the social verses. one of the entries in the leiden encyclopedia that deals with this issue is the entry patriarchy by mohammed bamyeh, a writer and researcher in the field of islam. with the aim of discovering the holy qur’an’s view on patriarchy, he divides the qur’an’s references to patriarchy into three topics: the role of patriarchal authority in normal social relations, the father as an ideal religious figure, and patriarchal attributes and divinity and, relying on the holy quran and some references, presents some ideas in these three sections. the present research aims to criticize such beliefs and explain the real view of the quran towards patriarchy. the findings show that supremacy and pure subservience, which are the two main components of patriarchy in the western view, have no place in the quran and islam, and islam has an independent view of the father’s management in the family, which is formed according to the two concepts of authority and guardianship. as a result, it is clear that in the said entry, despite the existence of some correct reports, false claims have been made, such as the desirability of patriarchy in the holy qur’an, which is rejected by citing the revelation teachings, and the said entry is confused due to the existence of problems such as superficial and incorrect understandings of the verses. the entry due to lack of sufficient use of authentic islamic sources is a scientific weakness.