بررسی تفسیری آیات مرتبط با «میزان» و «کتاب اعمال» با تاکید بر حقیقت و مجاز

بررسی کیفیت و نحوه محاسبه اعمال انسان در قیامت، از موضوعات مورد توجه مفسران است. ادوات این سنجش حساس و تاثیرگذار بر سعادت بشر، در قرآن مجید ذکر گردیده و تفاسیر مختلف، به ارائه تحلیل آن پرداخته‌اند. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، با بررسی آیاتی از دوازده سوره در قرآن کریم و با تاکید بر کلیدواژه‌های: وزن، میزان، ثقل و کتاب اعمال به بررسی آراء مفسران فریقین، در کاربست حقیقت یا مجاز بودن این مقولات پرداخته است. برخی مفسران برای «میزان» و «کتاب اعمال» صورتی حقیقی قائل گشته و برخی نیز معتقدند که این موضوعات، به شکلی مجازی و لفظی و تنها در جهت انتقال مفهوم کاربرد یافته‌اند. قرآن کریم در صدد آن است که به حقیقتی بپردازد که در عالم مافوق ماده، مفهومی از ویژگی‌های آن در عالم ماده را دارا باشد، بدین‌رو با ذکر «میزان و کتاب» به دنبال آن است تا این معنا در سیر صعودی، به حقیقتی اطلاق گردد که آن ویژگی در فضای ماوراءالطبیعه بر همین لفظ قابل دلالت و انطباق باشد. بنابراین دیدگاه حقیقت انگارانه به‌عنوان نظریه برگزیده، معنای اراده شده در میزان و کتاب را که شامل سنجش و ثبت اعمال به شکلی دقیق و بی‌نقص است حقایقی می‌داند که برای آن مفهوم‌سازی صورت گرفته و با حقیقت مستقل آن، قابل انطباق معنایی است.

an exegetic study of the verses on mizan/scale and kitab-e a`mal/the book of deeds with an emphasis on truth and metaphor

investigating the quality and the way of measuring human actions in the resurrection is one of the topics focused on by commentators. the tools of this sensitive and influential assessment on human happiness are mentioned in the holy quran and various interpretations have been presented to analyze it. this research, using a descriptive-analytical method, by examining verses from twelve surahs in the holy qur’an and by emphasizing the keywords: weight, measure, and the book of deeds, has investigated the opinions of different commentators on the application of truth or metaphor of these categories. some commentators have given a real meaning to scale and book of deeds and some believe that these topics have been used figuratively and verbally and only to convey the meaning. the holy qur’an aims to deal with a truth that in the supra-material world has a concept of its characteristics in the material world, thus by mentioning scale and book it seeks to apply this meaning to a truth in the ascending process. that feature can be implied and adapted to this word in the supernatural space. therefore, the realist point of view as the chosen theory considers the intended meaning in measure and book - which includes measuring and recording actions in an accurate and perfect form - as a fact that has been conceptualized and can be semantically adapted to its independent truth.