بررسی تفسیری کم‌کاری در قرآن کریم با تکیه بر توسعه معنایی «تطفیف» و «بخس»

کم‌کاری از معضلات اجتماعی است که هر چند با این عنوان در آیات قرآن مجید مطرح نشده است، اما با سازوکارهای مختلف می‌توان احکام و معارف مرتبط با آن را از قرآن کریم استخراج نمود. قرآن کریم با طرح واژگانی نظیر: «تطفیف»، «بخس»، «کیل» و «وزن» به معضل کم‌فروشی تصریح کرده و عواقب شوم آن را در آیات مختلفی بیان نموده است. در مقاله حاضر با رویکردی به معناشناسی واژگان مزبور و توجه به مباحثی نظیر: «تنقیح مناط»، «الغای خصوصیت» و «مستقلات عقلیه» توسعه‌ای در معنای تطفیف و بخس مطرح شده است. تعمیم مزبور به کمک دسته‌بندی آیات قرآن کریم، در چهار دسته: آیات تصریح‌کننده به‌عنوان تطفیف و بخس؛ آیات ناظر به قوانین سنجش؛ آیات آمره به احسان و درستکاری و آیات عام و فراگیر، مدلل گشته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که به لحاظ لغوی تطفیف و بخس اختصاصی به کم‌فروشی نداشته و کم‌کاری نیز می‌تواند ذیل عناوین مزبور درج گردد.

an exegetic study of one`s job-diminution in the holy qur'an, relying on the semantic extension of tatfif and bakhs

unfair service is one of the social problems that, although not mentioned in the verses of the holy quran by word, but with different mechanisms, rulings and knowledge related to it can be extracted from the holy quran. the holy qur’an has defined the problem of unfair selling with words such as: tatfif, bakhs, keil and weight and has expressed its dire consequences in various verses. in this article, with an approach to the semantics of the mentioned words and paying attention to topics such as: tanqih-e manat, ilghay-i khususiyyat and mustaqillat-i aqliyah, a development in the meaning of tatfif and bakhs has been proposed. the aforementioned generalization has been justified by categorizing the verses of the holy qur’an into four categories: the verses in which the words tatfif and bakhs have been cleary used, verses carrying measurement rules, the verses denoting fair and righteousness and general and inclusive verses. the results of the research indicate that, in terms of vocabulary, there is no specific difference to unfair selling and unfair service can also be included under the aforementioned headings.