ملاحظات گیتی شناختی بر تفسیر علامه طباطبایی پیرامون آیه کرامت

آیه 70 سوره اسراء از جمله آیاتی است که علامه طباطبایی از حیث گیتی‌شناسی بدان توجه کرده است. نظر به اینکه خواستگاه مباحث گیتی‌شناسی عمدتاً فلسفه است و قرآن و وحی نیز مبانی ویژه‌ای در این زمینه دارد، در خصوص منطق تفسیری ایشان در تفسیر آیه کرامت، پرسش‌هایی ناظر به چیستی مبنای ایشان در تفسیر این آیه و میزان انطباق آن با منطق حاکم بر قرآن و تفسیری یا تاویلی بودن مطالب ارائه شده از سوی ایشان مطرح است. علامه معتقد است این آیه برای مقایسه موجودات عالم ماده، رتبه‌بندی آنها و در نهایت، اثبات برتری انسان بر موجودات مادی دیگر به علت برخورداری از عقل، نازل شده است. وی عقل را فصل مقوم ذات و ماهیت انسان و ممیز او از دیگر موجودات دانسته و بر آن است که این خصوصیت موجب می‌شود تا انسان پیرامون خود را تسخیر و آفریننده کلام و صنعت باشد. تحقیق حاضر تلاش کرده با روش تحلیل محتوا، ملاحظات و تاملاتی را بر نظرهای وی اظهار کند که عموماً برگرفته از دیدگاه وی در ضمن تفسیر دیگر آیات است. این مقاله مدعی است منشا انتقادها و ملاحظات وارده، تسلط آراء فلسفه مشاء بر تاویل‌های تفسیرنما در خصوص مباحث گیتی‌شناسی و پذیرش این آراء پیرامون قوا و ذاتیات نفوس ناسوتی و در رتبه‌بندی آنها در تفسیر علامه از آیه کرامت است.

cosmological considerations on allameh tabatabai's commentary on the verse of human dignity

the verse 70 of surah isra is one of the verses that allameh tabatabai has paid attention to in terms of cosmology. considering that the starting point for the discussions of cosmology is mainly philosophy and the qur’an and revelation also have special bases in this field, regarding their interpretive logic in the interpretation of the verse of human dignity, there are questions related to what is the basis of their interpretation of this verse and the extent of its conformity with the logic governing the qur’an and the exegeticness or hermeneuticness of the material presented by him are discussed. allameh believes that this verse was revealed to compare the beings of the material world, to rank them and finally, to prove the superiority of man over other material beings due to the possession of reason. he considered reason to be the fundamental part of man’s essence and nature, distinguishing him from other beings, and he believes that this characteristic causes man to conquer his surroundings and to be the creator of words and art. the present research has tried to express considerations and reflections on his opinions with the method of content analysis, which are generally taken from his point of view while interpreting other verses. this article claims that the origin of the criticisms and considerations is the dominance of peripatetic philosophical opinions on misleading interpretations regarding the topics of cosmolology and the acceptance of these opinions regarding the powers and essences of human souls and their ranking in allameh’s interpretation of the verse of human dignity.