فرایند شکل‌گیری و خلقت مراتب طولی نفس از گیاهی تا الهی در نزد مفسران قرآن کریم

انسان دارای دو بعد مادی و مجرد است. فرایند رشد بدن از نطفه تا مرگ پیش روی محققان و اندیشمندان است اما فرایند رشد و تکامل نفس و بعد مجرد انسان به خاطر نامرئی بودن آن و نیز به خاطر انکار بعد مجرد انسان توسط روانشناسی غربی مورد توجه چندانی قرار نگرفته است. این موضوع در منابع فلسفی و عرفانی تا حدودی مورد توجه قرار گرفته و نتایج خوبی در حوزه روان‌شناسی فلسفی ایجاد نموده است. قرآن کریم به‌عنوان کتاب انسان‌شناسی و انسان‌سازی برای سیر رشد انسان نگاهی فرایندی و مرحله به مرحله دارد. حرکت رشدی نفس از رحم شروع ‌می‌شود و مراحل مختلف را طی ‌می‌کند؛ برخی تکوینی و طبیعی است و برخی انتخابی و ارادی و تا حیات انسانی ادامه دارد، این سیر رشدی همچنان ادامه‌دار است. در این مقاله بر پایه آیات و دیدگاه‌ مفسران به روش تحلیلی استنتاجی، مراحل سیر رشد طولی نفس که قرآن کریم بدان اشاره نموده، مورد پژوهش قرار گرفته است. مراحل گیاهی، حسی حرکتی، انسانی و الهی، مراحل متصلی است که در آیات مختلف برای انسان به تصویر کشیده شده است.

The formation and creation process of the vertical levels of the soul from vegetative to divine [levels] according to the commentators of the Holy Quran

Man has two material and immaterial dimensions. The researchers and thinkers have adequate knowledge about the growth process human body from sperm to death. But as far as the process of growth and development of the soul is concerned, they have no knowledge about it. For soul has not received much attention from the Western psychology. The reason the Western psychology has not paid attention to it is the invisibility of the soul and the fact that they have reduced human being to its material dimension only. This issue has relatively received attention in philosophical and mystical sources and has created good results in the field of philosophical psychology. The Holy Quran, as a book on anthropology and training human, has a gradual and stepbystep look at the course of human development. The developmental movement of the soul begins from the uterus and passes through various levels; Some are evolutionary and natural, and some are selective and out of free will. As long as human life continues, this developmental movement continues as well. In this article, based on the verses and views of the commentators and following inferentialanalytical method, the author studies the vertical development of the soul mentioned in the Holy Quran. The vegetative, corporeal, human and divine [levels] are the connecting levels that are depicted in various verses for human beings.