بررسی میزان تاثیر قدرت انسان در افعال با تاکید بر آیه 125 انعام از منظر فخررازی و علامه طباطبایی

جبر و اختیار ازجمله موضوعات مورد بحث میان مفسران است. این نوشتار با توجه به تعریف و نقشی که قدرت انسان در تعیین جبری یا اختیاری بودن افعال دارد، با استفاده از روش عرضه تفسیر قرآن بر مبانی کلامی متقن دینی برگرفته از آیات و روایات، به نقش قدرت انسان در افعال از منظر فخررازی و علامه طباطبایی با اهتمام به آیه 125 انعام پرداخته است. از نظر فخررازی، افزون بر اراده، قدرت انسان به هنگام صدور و همراه فعل از سوی خدا ایجاد می‌شود پس تاثیری در حصول فعل نداشته، شرح صدر و ضیق صدر، همان داعی بوده که اعطایی خداست. از منظر علامه طباطبایی آثار وجود قدرت و اراده از انسان بوده و در حصول فعل موثرند، اما چون وجود انسان در ذات و عمل وابسته به خداست، این تاثیر مستند تام به خدا نیز می‌باشد. آیه 125 انعام با مدعای فخررازی کاملاً بیگانه است. نتیجه نظر فخررازی جبر و نظر علامه طباطبایی امر بین الامرین است.

A Survey of the Extent of the Effect of Human Power on Actions with an Emphasis on the Verse 125 of An` ām as Viewed by Fakhr Razi and Allameh Tabataba'i

Free will and determinism are among the topics discussed among commentators. This article, considering the definition and role of human power in explaining human actions` state of being deterministic or optional and using the method of presenting the interpretation of the Qurchr('39')an to the sound religious theological principles taken from verses and hadiths, has explained the role of human power in actions from the perspective of Fakhr Razi and Allameh Tabatabai with regard to the verse 125 of An` ām. According to Fakhr Razi, in addition to the human will, human power is created by God from beginning to the end of action, so it has no effect on human action and expansion of bosom and closeness of bosom, therefore, would be taken as the motivation given by God. While, according to Allameh Tabatabai, the effects of power and will are caused by man and effective in achieving action, but since the existence of man depends essentially and actually on God, this effect is also ultimately originated from God. The meaning of the verse mentioned, then, is very far from Fakhr Razichr('39')s claim. The result of Fakhr Razichr('39')s view is determinism, while, that of Allameh Tabatabaichr('39')s view is amr bayn amrain.