اخبار از معدوم از منظر ویلیامسون و ملاصدرا و پاسخ به چالش‌ دیدگاه آن‌ها در چهارچوب نظریه علامه طباطبایی

این مقاله در تلاش است به این مسایل پاسخ گوید که: ملاصدرا و ویلیامسون چه راهکاری را برای پاسخ به مسیله اخبار از معدوم ارایه می‌دهند و نقاط اشتراک و افتراق این راهکارها چیست و به‌علاوه هریک از این راهکارها با چه چالش‌هایی روبروست. ویلیامسون برای حل این مسیله، ضمن تاکید بر مساوقت شی و موجود، به وجود ضروری اشیا قایل می‌شود. به این نحو که «جهت امکان» را مربوط به صفات اشیا، از جمله وجود انضمامی آن‌ها می‌داند، اما برای وجود منطقی اشیا، «جهت ضرورت» را درنظر می‌گیرد و اخبار از معدوم را در چهارچوب این نظریه تبیین می‌کند. ملاصدرا نیز مسیله اخبار از معدوم را با ارایه نظریه «وجود ذهنی» پاسخ می‌دهد. در این نظریه، که خود مبتنی‌بر نظریه وحدت تشکیکی وجود است، وجود ذهنی مرتبه‌ای از حقیقت واحده وجود درنظر گرفته و بر انحفاظ ماهیت در ذهن و خارج تاکید می‌شود. پس، برای اخبار از معدوم باید معدوم خارجی به وجود ذهنی، که ماهیت مربوط به آن تجلی یا ظل همین وجود ذهنی است، موجود باشد، اما هریک از این راهکارها با چالش‌هایی روبروست. از جمله این‌که در ساختار فلسفی ملاصدرا، بحث از چگونگی تصور معدومات مسکوت گذاشته شده است و انحفاظ ماهیت، در ذهن و خارج، بر مبنای وجودشناسی ملاصدرا غیر قابل توجیه است. از سوی دیگر، در دیدگاه ویلیامسون، وجود ضروری اشیا نمی‌تواند مبیّن واقعیت خارجی آن‌ها باشد؛ اما علامه طباطبایی، به‌ جای آن‌که همانند ملاصدرا، پاسخ به مسیله اخبار از معدوم را در دستگاه وجود و ماهیت مطرح سازد، آن را در دستگاه وجود و عدم سامان می‌دهد. به این نحو که واقعیت خارجی را همان وجود می‌داند که یا مطلق یا مقید به اعدام است و عدم، از باب توسع، از واقعیت خارجی انتزاع و موضوع گزاره‌ها قرار می‌گیرد. بنابراین، موضوع قراردادن اعدام در گزاره‌ها را یک فعالیت عقلی و در ارتباط با واقعیت، که می‌تواند چالش‌های پیش روی دیدگاه‌های ملاصدرا و ویلیامسون را برطرف سازد، مطرح می‌کند.