چیستی و ویژگیهای تجربه عرفانی

عرفان بی‏شک جوهر تجربه دینی به شمار می‏رود و این تجربه، هم برای کسانی که دارای اعتقادات مذهبی هستند، و هم برای کسانی که چنین اعتقاداتی ندارند، نوعاً باعث تغییر در زندگی می‏شود. صرف‎نظر از دشواری توصیف حالات عرفانی که از چارچوب مفهومیِ تجارب عادی بسیار دور به نظر می‏رسند، به نظر می‏رسد می‏توان شباهتهای متعددی میان این حالات در سنتهای دینی ـ عرفانی مختلف یافت. این شباهت‏ها عبارتند از: تجربه وحدت، احساسِ قرار داشتن در ورای زمان و مکان، احساس تقدّس، احساس لذت و شادکامی، وحدتی که توام با خلا و ملا است، و آگاهی از یک واقعیت غایی ابدی. حالات عرفانی را در قیاس با مراقبه معنوی (meditation) می‎توانیم به دو دسته مقولات متمایز تقسیم کنیم: تنزیهی(متعالی) و تشبیهی (حلولی). عرفان‏های تنزیهی و تشبیهی هر چند شباهتهای قابل توجهی با یکدیگر دارند، اما به طور قطع با یکدیگر متفاوت هستند. این دو نوع گرایش عرفانی در ادیان و آیین‏های مذهبی شرق و غرب جهان به تفاوت دیده می‏شود. تفاوت‏های موجود بر سر تفسیر تجارب عرفانی ممکن است ناشی از تفاوت‏ها و تمایزات فرهنگی و زبانی باشد. تفاسیر روان‎شناختی، عصب ـ روان‎شناختی، و علوم‎شناختی از تجارب عرفانی، از مهم‏ترین رویکردها در پژوهش‏های نوین در سطح جهان محسوب می‏شود.