دارایِ وجود ‌بودنِ وجود و استدلال تسلسل

صدرا در اسفار استدلالی را علیه موجودیت وجود به سهروردی نسبت می‌دهد که از این قرار است: «موجود» یعنی دارای وجود؛ حال اگر وجود موجود باشد دارای وجود است و از تکرار این استدلال، تسلسل وجودها لازم می‌آید؛ پس وجود موجود نیست. حامیان حکمت متعالیه پس از صدرا و تقریباً همه معاصران این استدلال را به تبع صدرا به سهروردی نسبت داده‌اند. دلایلی تاریخی می‌آورم که این استدلال از آنِ سهروردی نیست. مشخصاً سهروردی نسخه‌های متفاوت این استدلال را به مخالفان اتباع مشائیان و خصوصاً ابن سهلان نسبت می‌دهد. بیش از این، او اظهار می‌کند که اتباع مشائیان به این استدلال‌ها پاسخ‌های درخور داده‌اند. شواهدی ارائه می‌کنم این انتساب‌های سهروردی مقرون به صحت هستند. همچنین با تحلیل استدلال‌های تسلسل سهروردی نشان می‌دهم که هیچ‌کدام از استدلال‌های تسلسلی که سهروردی بر آن صحه گذاشته است، مبتنی بر مقدمه‌ای درباره مفهوم «موجود» نیستند. به جای آن این استدلال‌ها همگی دارای مقدمه‌های متافیزیکی اصیلی هستند. از این یافته‌ها نتیجه می‌گیرم که استدلال تسلسل یاده شده تفسیر نادرستی از متن سهروردی در حکمة الاشراق است. ریشه این تفسیر نادرست را می‌توان تا شرح قطب رازی ردیابی کرد. در ادامه تفسیر مطلوبی از استدلال او در حکمة الاشراق ارائه می‌کنم. دلایلی اقامه می‌کنم که این استدلال دشوارتر از آن است که از ابتدا به نظر می‌رسیده است: به نظر می‌رسد که این استدلال تسلسل راه گریز ساده‌ای جز قائل شدن به وحدت شخصی وجود برای حامی موجودیت وجود باقی نمی‌گذارد.

existence’s having existence and the regress argument

abstract in his al asfār, ṣadrā attributes an argument to al suhrawardī against the existence of existence, which goes as follows: “existent” means that which has existence. now, if existence is existent, it will have existence. the repetition of this argument implies a regress of existences. therefore, existence is not existent (shīrāzī 1981, 39 40). advocates of transcendental philosophy after ṣadrā, such as al sabzawārī in his al manẓūma (1386 sh/2007, 182), and all contemporary philosophers have attributed this argument to al suhrawardī, following ṣadrā. here is the question: did al suhrawardī really present this argument? if not, who presented it? furthermore, what is al suhrawardī’s real argument? the methodology employed by this research is a combination of historical and analytic methods. research findings are as follows: i begin with historical evidence that this argument was not presented by al suhrawardī. by providing a classification of al suhrawardī’s arguments, i demonstrate that none of these arguments rest upon a premise regarding the concept of “existent.” instead, they are all founded upon substantial metaphysical assumptions concerning existence: if existence is existent, then at least in some cases, it will be a contingent existent; possibility, unity, and necessity are objectively realized (that is, existent); and so on (suhrawardī 1375 sh/1996, 1:340 364; 2:64 72). moreover, al suhrawardī attributes various versions of these arguments to the opponents of the followers of peripatetics, particularly ibn sahlān, asserting that they (the followers) already were aware of these arguments and presented plausible replies to them (suhrawardī 1375 sh/1996, 1:354). i provide evidence from al mabāḥith al mashriqiyya (rāzī 1411b ah/1990b, 29) and al maqāṣid (taftāzānī 1409 ah/1988, 323 324) to show that al suhrawardī’s attributions to the followers of peripatetics are correct, although there is no evidence for attributing the argument to ibn sahlān, except al suhrawardī’s own text. from these findings, i conclude that the regress argument mentioned by ṣadrā is a misinterpretation of al suhrawardī’s text in ḥikmat al ishrāq (suhrawardī 1375 sh/1996, 2:64 65). this misinterpretation can be traced back to quṭb al shīrāzī’s sharḥ ḥikmat al ishrāq (an exposition of al suhrawardī’s ḥikmat al ishrāq), where he mentions a similar argument, although he does not explicitly attribute it to al suhrawardī. it is not unlikely that, in his commentaries on quṭb al shīrāzī’s work, ṣadrā was under the impression that quṭb al shīrāzī’s account was indeed an interpretation of al suhrawardī’s text, even though he does not explicitly mention this in his commentaries (shīrāzī 1392 sh/2013, 2:243 263). i then proceed to provide a plausible interpretation of al suhrawardī’s argument in ḥikmat al ishrāq (suhrawardī 1375 sh/1996, 2:64 65). i offer reasons to show that the argument is more complex than it initially seemed. in particular, in his reply to this argument, ṣadrā argues that, first, existence does not fall under any category, although the necessary existent does not either (shīrāzī 1392 sh/1996, 2:250; shīrāzī 1981, 52 53). second, the criterion for being a category is, to some extent, epistemological (shīrāzī 1981, 49). this implies that the class of existences cannot be considered a metaphysical categorization of things, and hence no shared metaphysical status could be assigned to them unless we acquiesce to the unity of existence. it seems that al suhrawardī’s regress argument compels advocates of “existence having existence” to believe in the unity of existence. contrary to his usual practice, ṣadrā ultimately acknowledges the unity of existence (shīrāzī 1981, 71). however, al suhrawardī presents a third way: existence is not existent.