مقایسه کارکردهای عقل از نگاه ملاصدرا با کارکردهای عقل در قرآن

از نگاه فلاسفه عقل به معنای قوه‌ی ادراکی است که با آن می‌توان حقایق را به نحو کلی درک کرد. سوالی که مطرح می‌شود این است که، این معنا از عقل چه مقدار با برداشتی که از تعقل در قرآن می‌شود تطبیق می‌کند؟ فیلسوفان اسلامی معتقدند عقل دارای توانمندی‌ها و کارکردهای گوناگون است و می‌تواند مراتب مختلفی را کسب نماید. عقل در پایین‌ترین مرتبه قدرت استنتاج و تجزیه و تحلیل مفاهیم را دارد ولی همین قوه با توسعه وجودی که در اثر تفکر و تامل در پدیده‌های عالم و به همراهی تهذیب نفس حاصل می‌نماید، می‌تواند با عالم ماوراء اتصال یافته و با اتحاد با عقول مجرد حقایق عالم را مستقیماً بدست آورد. بنابراین عقل همه فعالیت‌های ادراکی انسان نظیر تفهیم، استنتاج، ارزیابی، تعمیم، مشاهدات قلبی و نیز فعالیت‌های عملی او را در برمی‌گیرد؛ به عبارت دیگر حقیقت وجودی انسان همواره تعقل می‌کند و براساس آن رفتار می‌نماید. این معنا از عقل و تعقل؛ معنایی است که آیات قرآن بدان توجه می‌دهد.

Comparing the Functions of Intellect from the Viewpoint of Mullasadra and Holy Quran

According to philosophers intellect is the rational faculty of the soul, by which one can understand the truth universally. Now the question is how much this definition of intellect conforms to the Quran’s view. Islamic Philosophers believe that intellect has got various capabilities to reach differing degrees. In the lower degrees intellect can deduce, analyze and synthesize the concepts. Through contemplation, reflection as well as purification, this faculty could develop and would be able to connect with the world beyond and unify with separated intelligences and reach the truth immediately.  Thus, the intellect controls the whole cognitive activities of human being including understanding, deduction, assessment, development, spiritual observation and his practical actions. In other words, the real existential dimension of man always thinks and acting accordingly. This concept of intellect is the one Quran verses admitted.