سازگاری اختیار انسان و ضرورت علّی از نگاه اصولیون شیعه (با تاکید بر آراء نائینی، شهید صدر، خوئی ، محمد تقی جعفری

اختیار به عنوان بدیهی‌ترین ادراک بشر همواره با موانع نظری روبرو بوده است. علم، قدرت، و اراده مطلق الهی از جمله موانع کلامی  و عوامل وراثتی، جغرافیا از موانع علمی و ضرورت علّی و معلولی که یکی از فروعات قانون علیّت است، از جمله موانع فلسفی تحقق اختیار می‌باشد. ناسازگاری ضرورت علّی و ادراک اختیار انسان، اندیشمندان حوزه‌های مختلف فکری در سنت تفکر اسلامی را بر آن داشت تا پاسخ‌هایی مطابق با مبانی خویش براى این مسئله ارائه دهند. فلاسفه با پذیرفتن ضرورت علّی، اراده فاعل مختار را به عنوان جزء اخیر علّت تامه مصحح فعل اختیاری دانستند امّا برخی متکلمین با انکار ضرورت علّی و جایگزینی آن با اولویت، امکان ذاتی را کافی در تحقق فعل اختیاری دانسته و وجوبِ ناشى از قانون ضرورت علّی را منکر شدند و اختیار را مبتنى بر انکار ضرورت و کفایت اولویت، اثبات نمودند. در این میان برخی اصولیون شیعه با نظریه‌ای میانی، ضرورت علّی را در ساحت فاعل مختار نفی و در باقی فواعل جاری دانستند و بدین صورت اختیار فاعل مختار را به اثبات رساندند. نوشتار حاضر با بیان پاسخ‌های مختلف، می‌کوشد بر پاسخ اصولیون شیعه تاکید وآن را برجسته نماید.

Compatibility of human’s free will and the necessity of causality in osolion Shia’s opinion (Shahid sadr, Khoei, Naini, Mohammad-Taqi Ja’fari emphasize on ideas of)

Free will as the most obvious human perception Has always faced with theoretical barriers. Science, Divine absolute power and will is one of the theological barriers. Hereditary and geographical factors are the scientific obstacles And necessitate causation as one of  the branches of causality, is philosophical obstacles in agent cause cognition. Incompatibility in necessitate causation with cognition agent cause makes philosopher of different thoughts in traditional Islamic thought to answer them according to its intellectual foundation. Philosopher By accepting necessitate causation consider agent cause’s will as the last component of  perfect causation to justify optional action. But theologian deny necessitate causation and replace it with preponderance. then found essential possibility sufficient for optional actions.although they deny necessity that is derivated from necessitate causation. accordingly they are proven free will by denying necessity and sufficiency of preponderance .meanwhile Some Osolions  of Shia that are known in the name of Naeeni’s circle by their special theory,denied necessitate causation about agent cause but accepted  necessitate causation for the rest of subjects. as a result they proved free will in agent cause. Following research not only will provide  several answers but also tries to emphasize and highlight Osolions  of Shia answers.